Złożenie zatrzymanej rzeczy do depozytu sądowego (art. 231 § 1 k.p.k.)

W razie złożenia rzeczy do depozytu sądowego na podstawie art. 231 § 1 k.p.k., koszty przechowania i utrzymania rzeczy w należytym stanie, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o likwidacji niepodjętych depozytów (Dz. U. Nr 208, poz. 1537 ze zm.) ponosi ta jednostka sektora finansów publicznych (prokuratura albo sąd), która wydała orzeczenie w tym przedmiocie (do czasu uiszczenia ich przez uprawnionego do odbioru rzeczy – art. 8 ust. 2 tej ustawy).

Artykuł 231 § 1 k.p.k., na podstawie którego prokurator złożył samochód do depozytu sądowego, stanowi, że przepisy o likwidacji depozytów i nieodebranych rzeczy stosuje się odpowiednio. Obecnie przepisy te zawarte są w ustawie z dnia 18 października 2006 r. o likwidacji niepodjętych depozytów (Dz. U. Nr 208, poz. 1537 ze zm. – dalej u.l.n.d.). Ustawa dotyczy depozytów znajdujących się w dyspozycji jednostek sektora finansów publicznych (art. 1). Jednostkami tymi są m.in. organy ochrony prawa, a więc prokuratury (zob. art. 2 ust. 2 tej ustawy w zw. z art. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych – Dz. U. Nr 157, poz. 1240, w zw. z art. 1 ust. 3 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze) i sądy.

W myśl definicji legalnej, zamieszczonej w ustawie o likwidacji niepodjętych depozytów, są nimi m.in. rzeczy zatrzymane, co do których zapadło prawomocne orzeczenie o złożeniu do depozytu sądowego (art. 2 ust. 1 lit. b). Ustawa ta wielokrotnie posługuje się pojęciem „przechowujący depozyt”. Z jej treści, a zwłaszcza z art. 1, art. 7 ust. 2 i art. 9 ust. 1 wynika, że przechowującym depozyt jest prokurator, jeżeli to on złożył rzecz do depozytu sądowego, albo sąd, gdy o tym orzekł. Przechowującym depozyt nie jest więc przechowawca w rozumieniu art. 835 k.c. „Przechowującego depozyt” nie należy również utożsamiać z „uprawnionym podmiotem przechowującym”, o którym mowa w § 3 ust. 3 rozporządzenia.

Skoro przechowującym depozyt jest ten, kto złożył rzecz do depozytu sądowego, to na tym podmiocie (prokuraturze albo sądzie) ciąży obowiązek pokrywania kosztów przechowania depozytu i utrzymania go w należytym stanie, wyszczególnionych w art. 8 ust. 1 u.l.n.d. Uprawniony podmiot przechowujący, wskazany w § 3 ust. 3 rozporządzenia, nie będzie się mógł ubiegać o zwrot wydatków na podstawie tego przepisu po prawomocnym umorzeniu postępowania przygotowawczego, bowiem rozporządzenie to, jak wynika z jego tytułu, dotyczy wydatków Skarbu Państwa wyłącznie w postępowaniu karnym.

Podmiot ten (tu KWP) może jednak żądać zwrotu dalej ponoszonych kosztów od prokuratora na podstawie art. 8 ust. 3 u.l.n.d., skoro w myśl art. 231 § 1 zd. 2 k.p.k., przepisy tej ustawy (u.l.n.d.) stosuje się odpowiednio po złożeniu rzeczy do depozytu sądowego. Koszty te będą miały charakter publicznoprawny, co wyklucza dochodzenie ich przed sądem cywilnym (użycia „odpowiednich instrumentów prawa cywilnego”, jak sugeruje się we wniosku prokuratora Prokuratury Generalnej – zob. przedmiot regulacji Kodeksu cywilnego i podmioty stosunków cywilnoprawnych, w tym umowy przechowania – art. 1 k.c. w zw. z art. 33⊃1; § 1 k.c., a także uchwała SN z dnia 9 lutego 2007 r., III CZP 161/06, wyrok SN z dnia 3 października 2007 r., IV CSK 159/07).

Jeżeli to sąd złożył rzecz, np. samochód do depozytu sądowego i jest ona przechowywana, np. na parkingu KWP, to sąd, jako przechowujący depozyt, pokrywać będzie koszty określone w art. 8 ust. 1 u.l.n.d. Obowiązek stosowania tego materialnego przepisu wynika z odesłania zawartego we wspomnianym wyżej art. 231 § 1 zd. 2 k.p.k.

Podstawą procesową orzekania będzie zaś art. 626 § 2 k.p.k., określający, że w razie konieczności dodatkowego rozstrzygnięcia o kosztach postępowania wykonawczego, orzeczenia w tym przedmiocie wydaje sąd (pierwszej instancji – art. 2 pkt 1 k.k.w.).

W razie ustalenia uprawnionego do rzeczy i wyrażenia przez niego woli jej odbioru, rzecz zostanie mu wydana m.in. po uiszczeniu przez niego tych kosztów (art. 8 ust. 2 u.l.n.d.).

Powyższe uwagi są wyrazem przekonania, że skutki, w tym – finansowe, decyzji procesowych ponoszą organy, które je podejmują, jako gospodarze poszczególnych faz postępowania. Nawet gdy prokurator nie poleci zatrzymania rzeczy, to obowiązany jest zatwierdzić tę czynność, jeśli rzecz nie będzie zwrócona (art. 230 § 1 k.p.k.). Przechowywanie jej (tu – samochodu) na parkingu policyjnym, po zakończeniu dochodzenia lub śledztwa, nie jest realizacją zadań Policji jako organu postępowania.

Policja, żądając od prokuratora albo sądu zwrotu wydatków (kosztów) przechowania i utrzymania rzeczy w należytym stanie, nie występuje jako organ postępowania, ale jest uprawnionym podmiotem przechowującym w postępowaniu karnym (§ 3 ust. 3 rozporządzenia) albo, po jego zakończeniu i złożeniu rzeczy do depozytu sądowego, sui generis przechowawcą z ograniczonymi roszczeniami wynikającymi z art. 8 ust. 1 u.l.n.d., choć podobnymi tylko do przysługujących z art. 842 k.c., wobec prokuratora albo sądu, czyli według nazewnictwa ustawy o likwidacji niepodjętych depozytów – wobec przechowujących depozyt.

Postanowienie SN z dnia 26 października 2011 r., I KZP 14/11

Standard: 38394 (pełna treść orzeczenia)

Wydanego na podstawie art. 200 k.p.k. [art. 231 § 1 k.p.k.] orzeczenia o złożeniu przedmiotu do depozytu sądowego albo o oddaniu go na przechowanie osobie godnej zaufania nie można uważać za "kończące postępowanie" w rozumieniu związanym z treścią art. 463 § 1 k.p.k. [art. 519 k.p.k.] Prawnoprocesowa istota takiego rozstrzygnięcia jest określona przez to, że złożenie do depozytu sądowego (oddanie na przechowanie) określonego przedmiotu wcale nie stwarza trwałej sytuacji prawnej, następuje ono przecież tylko na pewien czas, a mianowicie - verba legis - "do wyjaśnienia uprawnienia do odbioru" danego przedmiotu.

Krótko mówiąc, ponieważ interesujące tu orzeczenie ma charakter "tymczasowy" i nie stanowi definitywnego rozstrzygnięcia kwestii zwrotu osobie uprawnionej przedmiotu zbędnego dla postępowania karnego, przeto brak jest podstaw do uznania, że "kończy" ono postępowanie w tej kwestii. Z tego też względu Sąd Wojewódzki słusznie uznał, że zaskarżone in concreto kasacją postanowienie ma charakter "incydentalny" i "nie kończy postępowania w sprawie dowodów rzeczowych", a w związku z tym - nie będąc "orzeczeniem sądu odwoławczego kończącym postępowanie sądowe" (w rozumieniu art. 519 k.p.k.) - nie podlega zaskarżeniu w trybie kasacji.

Postanowienie SN z dnia 25 lipca 1997 r., II KZ 90/97

Standard: 42931 (pełna treść orzeczenia)