Pozorność czynności prawnej jako okoliczność faktyczna w postępowaniu kasacyjnym

Pozorność czynności prawnej jest przede wszystkim okolicznością faktyczną. Rozważając ten problem Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 stycznia 1997 r., I CKN 51/96 (OSNC 1997, nr 6-7, poz. 79) wyjaśnił, że wspomniana okoliczność podlega ustaleniu przez sądy merytoryczne oraz że w ramach podstawy określonej w art. 398[3] § 1 pkt 1 k.p.c. ustalenie to nie podlega kontroli kasacyjnej w jakimkolwiek aspekcie. Pogląd ten przyjmowany był także w późniejszych orzeczeniach, np. w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2000 r., IV CKN 91/00, z dnia 8 grudnia 2000 r., I CKN 1233/00 i z dnia 9 listopada 2007 r., V CSK 278/06. Tak ujęta teza wymaga jednak pewnego uzupełnienia.

Osoba, która składa pozorne oświadczenie woli, nie ma rzeczywistej woli wywołania skutków prawnych, składający takie oświadczenie stara się jednak wywołać u osób trzecich przekonanie, że ma zamiar wywołania skutków objętych symulowaną czynnością prawną. Świadomy akt pozorności obejmować musi wszystkie strony symulowanej czynności prawnej, stąd między stronami tej czynności musi istnieć tajne porozumienie co do tego, że zamiar wyrażony w treści symulowanych oświadczeń woli nie istnieje albo jest inny niż ujawniony. W pojęciu pozorności mieści się zatem akt utajnienia pozornego charakteru czynności symulowanej (zob. wyroki SN z dnia 25 lutego 1998 r., II CKN 816/97, z dnia 15 stycznia 2003 r., IV CKN 1623/00, z dnia 11 maja 2007 r., I CSK 70/07,  i z dnia 13 kwietnia 2005 r., IV CK 684/04).

Treść złożonych oświadczeń woli, zamiar wywołania skutków prawnych lub brak takiego zamiaru i akt utajnienia pozornego charakteru dokonywanej czynności należą do okoliczności faktycznych, podlegających ustaleniu przez sądy merytoryczne. Ustalenia te nie podlegają kontroli Sądu Najwyższego w ramach podstawy kasacyjnej określonej w art. 398[3] § 1 pkt 1 k.p.c. Z powołaniem się na tę podstawę strony mogą jednak kwestionować prawidłowość zastosowania art. 83 k.c. do poczynionych ustaleń faktycznych i ich kwalifikację w kategoriach pozorności.

Wyrok SN z dnia 9 kwietnia 2010 r., III CSK 203/09

Standard: 36889 (pełna treść orzeczenia)