Domniemanie jednoczesności śmierci (art. 32 k.c.)
Uznanie za zmarłego (art. 29 - art. 32 k.c.) Domniemania prawne (art. 234 k.p.c.)
W razie, gdy w grę wchodzi uznanie za zmarłe kilku osób, dopuszczalne jest objęcie ich jednym wnioskiem. Nie jest to jednak konieczne, choćby były to osoby, które pozostawały w określonych relacjach rodzinnoprawnych.
Uznanie za zmarłego ma charakter indywidualny w tym sensie, że co do każdej zaginionej osoby należy odrębnie dokonywać ustaleń relewantnych dla uznania jej za zmarłą i oznaczenia chwili jej śmierci. Dotyczy to także sytuacji, w której w danych okolicznościach, w tym na skutek tego samego zdarzenia, zaginęło kilka osób, choćby pozostających ze sobą w określonych relacjach rodzinnoprawnych (por. art. 526 § 1 i 2 k.p.c.).
Możliwe jest więc, że w jednym postępowaniu zapadnie rozstrzygnięcie o uznaniu za zmarłe tych osób, jak również, że w odniesieniu do każdej nich zostanie przeprowadzone odrębne postępowanie. W szczególności w tym drugim wypadku zdarzyć się może, że w odrębnych postępowaniach dokonane zostaną inne ustalenia, co sprawi, iż oznaczone zostaną różne chwile śmierci takich osób. Nie można też wykluczyć, że - mimo tożsamych ustaleń - różne chwile śmierci zostaną oznaczone w następstwie odmiennej wykładni właściwych przepisów.
Korekta błędów w powyższym zakresie możliwa jest w ramach środków odwoławczych, a w pewnych granicach również w ramach postępowania o uchylenie postanowienia orzekającego uznanie za zmarłego (art. 542 zd. 2 k.p.c.).
Naruszenie przepisów prawa materialnego dotyczących uznania za zmarłego, w tym co do oznaczenia chwili śmierci, nie uzasadnia natomiast wznowienia postępowania (por. orzeczenie SN z dnia 4 listopada 1935 r., C. III. 582/35, oraz postanowienia SN z dnia 25 sierpnia 1999 r., III CKN 708/99, i z dnia 4 kwietnia 2007 r., V CZ 25/07).
Bezprzedmiotowe jest powoływanie się na art. 32 k.c. w celu wykazywania możliwości szerszego rozumienia podstawy wznowienia, która wynika z art. 403 § 2 w zw. z art. 524 § 1 k.p.c. Ewentualne działanie domniemania ustanowionego w tym przepisie nie zmienia założenia o indywidualnym charakterze uznania za zmarłego.
Postanowienie SN z dnia 28 września 2016 r., III CSK 325/15
Standard: 58094 (pełna treść orzeczenia)
Zgodnie z treścią art. 32 kc jeżeli kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa, domniemywa się, że zmarły jednocześnie. Regulacja ta wyraża konstrukcję domniemania jednoczesnej śmierci kilku osób (kommorientów), które zginęły podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa. Zaznaczyć należy jednak, że domniemanie jednoczesnej śmierci jest domniemaniem wzruszalnym, a więc nie wyłącza przeciwdowodu, że określone osoby nie zmarły jednocześnie (art. 234 kpc). Obalenie omawianego domniemania polega na wykazaniu, że pomimo istnienia okoliczności określonych w podstawie domniemania w rzeczywistości osoby te nie zmarły w tym samym czasie. Może to np. nastąpić w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, gdy kwestia chwili śmierci spadkodawcy może rzutować na uprawnienia poszczególnych osób do spadku
Postanowienie SO Warszawa- Praga z dnia 13 maja 2016 r., IV Ca 1689/15
Standard: 36765 (pełna treść orzeczenia)