Obowiązek złożenia testamentu w sądzie spadku (art. 646 k.p.c.)

Przewidziany w art. 646 k.p.c. obowiązek złożenia testamentu w sądzie spadku dotyczy również notariusza i obejmuje każdy testament, także testament odwołany.

Zgodnie z art. 646 k.p.c., osoba, u której znajduje się testament, obowiązana jest złożyć go w sądzie spadku, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy. Już z brzmienia tego przepisu jasno wynika, że ustawa, posługując się ogólnym pojęciem „osoba”, nie przewiduje żadnego podmiotowego ograniczenia, co oznacza, iż obowiązek złożenia testamentu w sądzie spadku dotyczy każdego, a więc wszystkich osób fizycznych i prawnych mających – na jakiejkolwiek podstawie – testament w swoim władaniu. Nie może być wątpliwości co do tego, że obowiązek ten dotyczy także notariusza, niezależnie od tego, czy dysponuje testamentem sporządzonym w formie aktu notarialnego, czy innym, przyjętym tylko na przechowanie, podobnie jak przewodniczącego zarządu jednostki samorządu terytorialnego, sekretarza powiatu lub kierownika urzędu stanu cywilnego (art. 951 k.c.), dowódcy statku (art. 953 k.c.), sędziego wojskowego (art. 954 w związku z § 3 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 stycznia 1965 r. w sprawie testamentów wojskowych, Dz.U. Nr 7, poz. 38) albo świadka lub osoby trzeciej spisującej testament szczególny (art. 952 § 2 k.c.) itd. W związku z tym trafnie podnosi się w piśmiennictwie prawniczym, że obowiązek, o którym mowa, ma charakter powszechny i bezwzględny, a jego spełnienie służy prawidłowemu orzeczeniu przez sąd o stwierdzeniu nabycia spadku.

Otwarcie i ogłoszenie testamentu nie może być uzależniane od jego uprzedniej kontroli pod kątem ważności lub skuteczności, w związku z czym przyjmuje się, także w piśmiennictwie, iż otwarciu i ogłoszeniu, a tym samym – wcześniejszemu złożeniu w sądzie spadku, podlega każdy testament spadkobiercy, choćby był odwołany lub nieważny (por. np. orzeczenie SN z dnia 21 lipca 1951 r., C 691/51). Zarówno nieważność testamentu, jak i skuteczność oraz zakres jego odwołania mogą być ustalone w sposób miarodajny wyłącznie przez sąd (por. uchwałę (7) SN z dnia 30 grudnia 1968 r., III CZP 103/68, OSNCP 1969, nr 5, poz. 85).

Art. 646 k.p.c. stanowi prawnoprocesową gwarancję prawidłowego orzeczenia o dziedziczeniu w ramach sprawowania przez sąd wymiaru sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 i art. 177 Konstytucji).

Uchwała SN z dnia 25 czerwca 2003 r., III CZP 14/03

Standard: 35811 (pełna treść orzeczenia)