Zatwierdzenie uchylenia się w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku

Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku lub od skutków niezłożenia oświadczenia woli o przyjęciu lub odrzuceniu spadku może być zagadnieniem wstępnym dla toczącej się równolegle sprawy o stwierdzenie nabycia spadku, z uwagi na to, że stanowi przesłankę dla ustalenia kręgu spadkobierców. W postanowieniu z 6 lipca 2012 r., V CSK 313/11 (niepubl.) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że można połączyć w jednym piśmie wniosek z art. 1019 § i 3 k.c. z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po tym samym spadkodawcy (art. 191 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.) albo połączyć je z urzędu do jednoczesnego rozpoznania (art. 219 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.). Połączenie takie jest celowe, usprawniające postępowanie spadkowe, ponieważ zatwierdzenie przez sąd oświadczenia spadkobiercy określonego w art. 1019 § 2 k.c., z jednoczesnym odrzuceniem spadku, ma bezpośredni wpływ na ustalenie kręgu spadkobierców i na ich odpowiedzialność za długi spadkowe. Integralność obu postępowań wyraża się w finalnym zweryfikowaniu uprawnień do spadkobrania.

Przeprowadzenie postępowania o uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku lub od skutków niezłożenia takiego oświadczenia woli po prawomocnym stwierdzeniu nabycia spadku lub po zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia nie oznacza jednak, że zawsze musi dojść do wzruszenia orzeczenia, którym zakończyło się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku lub do wzruszenia aktu poświadczenia dziedziczenia. Jest tak jedynie wtedy, gdy wskutek prawomocnego zatwierdzenia przez sąd uchylenia się od złożenia lub niezłożenia oświadczenia w przedmiocie przyjęcia lub odrzucenia spadku ulega zmianie krąg osób, co do których nabycie spadku zostało już stwierdzone albo zarejestrowany został akt poświadczenia dziedziczenia. Ustaliwszy tę okoliczność sąd po przeprowadzeniu rozprawy zmienia z urzędu postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo uchyla zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia i orzeka w tym przedmiocie (art. 690 § 2 k.p.c.).

Uchwała SN z dnia 22 listopada 2013 r., III CZP 77/13

Standard: 35692 (pełna treść orzeczenia)

Rozstrzygnięcie sądu spadku w przedmiocie zatwierdzenia oświadczenia spadkobiercy o uchyleniu się od skutków prawnych niezachowania terminu do odrzucenia spadku (art. 1019 § 2 i 3 k.c.) ma samodzielny charakter i może nastąpić także po stwierdzeniu nabycia spadku (por. uchwałę SN z dnia 6 czerwca 2007 r., III CZP 53/07). Można jednak połączyć w jednym piśmie wniosek z art. 1019 § i 3 k.c. z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po tym samym spadkodawcy (art. 191 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.) albo połączyć je z urzędu do jednoczesnego rozpoznania (art. 219 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.). 

Połączenie takie jest celowe, usprawniające postępowanie spadkowe, ponieważ zatwierdzenie przez sąd oświadczenia spadkobiercy określonego w art. 1019 § 2 k.c., z jednoczesnym odrzuceniem spadku, ma bezpośredni wpływ na ustalenie kręgu spadkobierców i na ich odpowiedzialność za długi spadkowe. Integralność obu postępowań wyraża się w finalnym zweryfikowaniu uprawnień do spadkobrania. Jeżeli do odrzucenia spadku na podstawie art. 1019 k.c. dojdzie po prawomocnym stwierdzeniu nabycia spadku, to sąd spadku z urzędu dokonuje zmiany postanowienia spadkowego (art. 690 § 2 k.p.c.).

Postanowienie SN z dnia 6 lipca 2012 r., V CSK 313/11

Standard: 69247 (pełna treść orzeczenia)