Kontrola prezesa sądu formalnych warunków dopuszczalności środka odwoławczego

Zgodnie z art. 429 § 1 k.p.k. prezes sądu pierwszej instancji odmawia przyjęcia środka odwoławczego wówczas, gdy został on wniesiony po terminie, przez osobę nieuprawnioną, albo też jest niedopuszczalny z mocy ustawy. Przepis ten zatem precyzyjnie i w sposób wyczerpujący determinuje kognicję prezesa sądu pierwszej instancji dokonującego formalnej kontroli dopuszczalności środka odwoławczego. Stwierdzenie to jest nader istotne dla prawidłowego określenia zakresu rozpoznania zażalenia na zarządzenie o odmowie przyjęcia środka odwoławczego i określenia zakresu kontroli odwoławczej.

Art. 433 § 1 k.p.k. stanowi, że sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach środka odwoławczego, w zakresie zaś szerszym tylko o tyle, o ile ustawa to przewiduje. Zgodnie z § 2 art. 433 k.p.k. sąd odwoławczy jest obowiązany rozważyć wszystkie wnioski i zarzuty wskazane w środku odwoławczym, chyba że ustawa stanowi inaczej. Na pierwszy rzut oka mogłoby się zatem wydawać, że jeżeli w zażaleniu na zarządzenie o odmowie przyjęcia apelacji jego autor podnosi zarzut skierowany przeciwko postanowieniu o odmowie wyznaczenia mu obrońcy z urzędu, to sąd odwoławczy zarzut taki jest zobowiązany rozważyć. Wniosek taki jest jednak nieuzasadniony.

Obowiązek rozważenia zarzutów podniesionych w środku odwoławczym nie może sięgać poza granice tegoż środka. Jeśli zatem skarżący podnosi zarzut odnoszący się do innego orzeczenia lub zarządzenia niż to, które skarżąy poddaje kontroli odwoławczej, zarzut ten nie tylko nie musi, ale wręcz nie może być przez sąd odwoławczy rozważany. Jego rozważenie prowadziłoby do zignorowania treści art. 433 § 1 k.p.k., bowiem ustawa nie pozwala w tym wypadku na wyjście poza granice środka odwoławczego.

Konkluzja wyłania się jasno. Przedmiotem zaskarżenia w przypadku wnoszenia zażalenia na zarządzenie o odmowie przyjęcia środka odwoławczego jest tylko owo zarządzenie i to w dodatku tylko w takim zakresie, w jakim ustawa reguluje zakres kognicji prezesa sądu pierwszej instancji przy kontroli formalnej środka odwoławczego.

Uchwała SN z dnia 16 grudnia 2003 r., I KZP 35/03

Standard: 39069 (pełna treść orzeczenia)

Kontrola formalnych warunków dopuszczalności środka odwoławczego należy do prezesa sądu (art. 429 § 1 k.p.k.), a zakres tej kontroli określa art. 429 § 2 k.p.k. przez wskazanie okoliczności, które mogą być podstawą wydania zarządzenia odmawiającego przyjęcia środka odwoławczego (art. 429 § 1 i art. 120 § 2 k.p.k.). 

Powierzenie formalnej kontroli wniesionego środka odwoławczego prezesowi sądu a quo - a nie sądowi ad quem - jest konstrukcją zapewniającą stronie postępowania możliwość zaskarżenia decyzji organu a quo. Nie można zatem zaakceptować poglądu prowadzącego w konsekwencji do stanu, w którym dokonanie kontroli przez organ a quo w sposób niewyczerpujący jej zakresu nakłada na sąd ad quem obowiązek uzupełnienia czynności kontroli, i to ze skutkiem pozbawiającym stronę - z tego tylko powodu - możliwości zaskarżenia niekorzystnego dla niej rozstrzygnięcia w przedmiocie dopuszczalności złożonego środka odwoławczego. Praktyka taka oznaczałaby pozbawienie strony uprawnienia do wniesienia zażalenia na pozostawienie wniesionego przez nią środka odwoławczego bez rozpoznania - z naruszeniem granic wyznaczonych treścią art. 430 § 2 k.p.k. W granicach tych mieszczą się bowiem jedynie wypadki przyjęcia środka, mimo istnienia okoliczności określonych w art. 430 § 1 k.p.k.

Możliwość skorzystania przez stronę z uprawnienia do zaskarżenia decyzji o pozostawieniu środka odwoławczego bez rozpoznania nie może zależeć od tego, czy dopełniony został przez organ a quo obowiązek kontroli formalnych warunków dopuszczalności środka w całym wymaganym zakresie. Zależność ta nic może - tym bardziej - wyrażać się w ten sposób, że strona traci to uprawnienie, jeżeli kontrola dokonania przez organ a quo dokonana została z uchybieniem, polegającym na niewyczerpaniu jej zakresu.

Postanowienie SN z dnia 18 stycznia 2001 r., III KZ 127/00

Standard: 35598 (pełna treść orzeczenia)