Niepubliczne rozpoznanie kasacji; rozpoznanie kasacji na posiedzeniu (art. 535 § 1 i 3 k.p.k.)

W wypadku, gdy kodeks upoważnia Sąd Najwyższy do orzekania w zasadniczym nurcie postępowania na posiedzeniu bez udziału stron, trzeba konsekwentnie przyjmować, że także co do "uzupełnienia" wydanego w tym trybie orzeczenia o rozstrzygnięcia, które mogły być w nim zawarte, a o których wolno rozstrzygać również po wydaniu tego orzeczenia, Sąd Najwyższy może orzekać na posiedzeniu bez udziału stron.

Postanowienie SN z dnia 11 stycznia 2001 r., II KKN 230/98

Standard: 35599 (pełna treść orzeczenia)

Niepubliczne rozpoznanie kasacji nie narusza standardu konstytucyjnego, albowiem trzeba przyjąć, że przepis art. 45 Konstytucji RP powinien być interpretowany w powiązaniu z art. 78 Konstytucji RP, który gwarantuje rozpoznanie sprawy w dwóch instancjach. Zakładając, że Konstytucja RP stanowi akt spójny, należy zatem dojść do przekonania, iż gwarancje zapisane w jej art. 45 dotyczą jedynie postępowania przed sądem pierwszej i drugiej instancji, nie zaś postępowań sądowych o charakterze nadzwyczajnym, takich jak postępowanie kasacyjne lub postępowanie w przedmiocie wznowienia postępowania karnego zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądu. Jeśli zaś idzie o standard strasburski, to co do zasady postępowanie sądowe powinno być, istotnie, w świetle wymogów art. 6 ust. 1 EKPCz jawne, a orzeczenie kończące to postępowanie, niezależnie od jego procesowej formy, powinno być ogłoszone publicznie. Pomimo to, należy stanąć na stanowisku, że art. 535 § 3 k.p.k. nie narusza standardu określonego przez art. 6 ust. 1 EKPCz. Jak bowiem przyjmuje w swoim orzecznictwie Europejski Trybunał Praw Człowieka, okoliczności sprawy mogą uzasadniać niekiedy zaniechanie zwołania "publicznej rozprawy" w drugiej lub trzeciej instancji, jeśli odbyła się ona publicznie w pierwszej instancji. Postępowanie w sprawie wniosku o dopuszczenie apelacji lub kasacji może być zatem uznane za spełniające wymogi wynikające z art. 6 EKPCz także wtedy, gdy nie umożliwiono stronom udziału w tym postępowaniu (wyroki ETPC z dnia 29 października 1991 r. w sprawie Jan - Ake Anderson przeciwko Szwecji, A tom 212-B/1992 oraz z dnia 22 lutego 1996 r. w sprawie Bulut przeciwko Austrii, RJD 1996). Rezygnację z ustnej i publicznej rozprawy może uzasadniać także okoliczność, iż przedmiotem rozpoznania są jedynie zagadnienia prawne, a nie wchodzi w grę pełna kontrola orzeczenia w zakresie faktów i prawa (wyroki ETPC z dnia 26 maja 1988 w sprawie Ekbatani przeciwko Szwecji, A tom 134/1988; z dnia 29 października 1991 r. w sprawie Helmers przeciwko Szwecji, A tom 212 - B/ 1992 oraz z dnia 25 marca 1998 r. w sprawie Belziuk przeciwko Polsce, RJD 1998 - II).

Także wymóg publicznego ogłoszenia orzeczenia nie jest w orzecznictwie strasburskim interpretowany nazbyt restrykcyjnie. Trybunał uznał, że nie jest w tym zakresie uprawniona dosłowna interpretacja art. 6 ust. 1 EKPCz. Jak wywiódł w wyroku z dnia 8 grudnia 1983 r. w sprawie Pretto i inni przeciwko Włochom (A tom 71 / 1984), w każdej sprawie formę publicznego charakteru nadaną orzeczeniu, zgodnie z prawem wewnętrznym danego państwa, należy oceniać z uwzględnieniem szczególnych celów wchodzącego w grę postępowania. W innym wyroku (z dnia 8 grudnia 1983 r. w sprawie Axen przeciwko Niemcom, A tom 72/ 1984) Trybunał stanął na stanowisku, iż jeśli zakres problemów rozstrzyganych przez sąd odwoławczy jest ograniczony, brak publicznego ogłoszenia jego wyroku nie jest sprzeczny z art. 6 ust. 1 EKPCz, pod warunkiem, że publiczna kontrola była zagwarantowana w całym postępowaniu.

Warto odnotować  także wypowiedź Trybunału w wyroku z dnia 22 lutego 1984 r. w sprawie Sutter przeciwko Szwajcarii, (A tom 74/1984), w którym wywiedziono, że nie ma potrzeby publicznie ogłaszać wyroku, jeśli dostęp do niego zapewniono w inny sposób, np. przez możliwość zwrócenia się do sekretariatu sądu o wydanie kopii. Dokonując oceny rozwiązania przyjętego w art. 535 § 3 k.p.k., z punktu widzenia jego zgodności z art. 6 ust. 1 EKPCz, należy dojść do wniosku, że nie jest ono z tym przepisem sprzeczne. Po pierwsze bowiem, zakres rozstrzygania w postępowaniu kasacyjnym został przez ustawodawcę ograniczony wyłącznie do kwestii zbadania podstaw określonych w art. 523 k.p.k.

Z istoty postępowania kasacyjnego wynika, że nie jest ono postępowaniem zmierzającym do rozstrzygnięcia "o zasadności oskarżenia wniesionego w sprawie karnej" w rozumieniu art. 6 ust. 1 EKPCz, lecz postępowaniem zmierzającym do zbadania zasadności skargi kasacyjnej, wniesionej już po prawomocnym ukończeniu postępowania.

Jeśli dochodzi w postępowaniu kasacyjnym do uchylenia prawomocnego orzeczenia, to albo następuje to na rozprawie bądź posiedzeniu z udziałem stron (art. 535 § 1 k.p.k.), albo na posiedzeniu bez udziału stron (art. 535 § 3 k.p.k.), co jednak następuje wyjątkowo i wyłącznie w razie oczywistej zasadności skargi kasacyjnej oraz wiąże się z orzekaniem na korzyść oskarżonego 

Wyrok SN z dnia 15 grudnia 2000 r., II KKN 142/98

Standard: 35591 (pełna treść orzeczenia)