Subsydiarny charakter Działu XIII Kodeksu postępowania karnego (art. 615 k.p.k.)

Z art. 615 § 3 k.p.k. wynika, że przepisów niniejszego działu można nie stosować wobec państwa obcego, z którym Rzeczpospolita Polska nie ma w tym przedmiocie umowy, a państwo to nie zapewnia wzajemności.

Odmienne unormowania w zakresie kosztów zawarto w szeregu umów międzynarodowych, w których Rzeczpospolita Polska jest stroną, m.in. w art. 24 Europejskiej konwencji o ekstradycji sporządzonej w Paryżu dnia 13 grudnia 1957 r. (Dz.U.1994 Nr 70, poz. 307). Zgodnie z tym przepisem koszty związane z wydaniem, powstałe na terytorium Strony wezwanej, ponosi ta Strona. Podobnie w art.17 Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Indii o ekstradycji, podpisanej w New Delhi dnia 17 lutego 2003 r., stwierdza się, że Państwo wzywające ponosi koszty związane z tłumaczeniem dokumentów oraz transportem osoby wydawanej. Państwo wezwane pokryje wszystkie pozostałe koszty powstałe w tym Państwie na skutek postępowania ekstradycyjnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 156, poz. 1304). Zgodnie z art. 22 Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki o ekstradycji, sporządzonej w Waszyngtonie dnia 10 lipca 1996 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 93, poz. 1066 z późn. zm.), w każdym postępowaniu wynikającym z wniosku o wydanie Państwo wezwane będzie pomagać, występować w sądzie oraz reprezentować interesy Państwa wzywającego (ust.1). Państwo wzywające ponosi koszty związane z tłumaczeniem dokumentów oraz transportem osoby przekazywanej. Państwo wezwane pokryje wszystkie pozostałe koszty powstałe w tym Państwie na skutek postępowania ekstradycyjnego (ust. 2). Żadne z Państw nie będzie występowało przeciwko drugiemu Państwu z innymi roszczeniami pieniężnymi i wynikłymi z postępowań ekstradycyjnych na mocy niniejszej umowy (ust. 3).

Szczegółowe regulacje dotyczące rozliczenia tych kosztów zawarte zostały w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 stycznia 2002 r. w sprawie szczegółowych czynności sądów w sprawach z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego oraz karnego w stosunkach międzynarodowych (t.j. Dz.U. 2014, poz. 1657, zob. § 53 i § 54). Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia (§ 53), właściwy organ polski, który przeprowadził wnioskowaną czynność, powinien zwrócić się do właściwego organu Państwa obcego z wnioskiem o zwrot poniesionych wydatków.

Z przepisów tych wynikają relacje w zakresie ponoszenia kosztów pomiędzy państwem zwracającym się o pomoc prawną (w szerokim rozumieniu tego pojęcia) a Państwem wykonującym w ramach tej pomocy określoną czynność. Na ich podstawie nie można jednak rozstrzygnąć tego, kiedy i czy powinien zostać orzeczony zwrot wydatków poniesionych przez osobę ściganą na ustanowienie obrońcy w postępowaniu ekstradycyjnym.

Uchwała SN z dnia 9 listopada 2021 r., I KZP 6/21

Standard: 56451 (pełna treść orzeczenia)

Według art. 615 § 2 k.p.k. przepisów działu XIII ustawy karnoprocesowej nie stosuje się, jeżeli umowa międzynarodowa, której Rzeczypospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej.

Przepisy Kodeksu postępowania karnego wchodzą w grę dopiero wówczas, gdy nie wyklucza ich zastosowania obowiązująca w danej dziedzinie współpracy między określonymi państwami umowa międzynarodowa. Unormowany kodeksowo system kooperacji w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych pełni tym samym wobec umów międzynarodowych rolę subsydiarną.

Stosowanie przepisów krajowych nie jest wprawdzie wówczas całkowicie wyłączone, dotyczy jednak wąskiego spektrum spraw, a mianowicie sytuacji, gdy umowa nie reguluje jakiejś kwestii kluczowej dla funkcjonowania współpracy. Jeżeli istnieją luki i regulacja zawarta w umowie międzynarodowej nie jest całkowita, sąd polski ma obowiązek stosować te przepisy prawa krajowego, które się do tej kwestii odnoszą.

Umowa międzynarodowa wyłącza zastosowanie przepisów krajowych w całości, jeżeli dana forma współpracy jest w niej unormowana w sposób kompleksowy (zob. post. SN z 8 czerwca 2009 r., IV KK 461/08.

Umowa między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną, podpisana w Warszawie dnia 21 grudnia 1987 r. (Dz. U. z 1989 r. Nr 39, poz. 210), zmieniona i uzupełniona Umową sporządzoną dnia 30 października 2003 r. w Mojmirovcach między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeską (Dz. U. z 2005 r. Nr 222, poz. 1911), reguluje w sposób kompleksowy współpracę w przedmiocie przejęcia ścigania karnego, a to oznacza, że zgodnie z zasadą subsydiarności (art. 615 § 2 k.p.k.), nie ma w takim wypadku zastosowania art. 590 § 1 k.p.k.; tym samym dla prowadzenia postępowania karnego przeciwko obywatelowi polskiemu o czyn popełniony na terenie Republiki Czeskiej nie jest wymagane wydanie przez Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego rozstrzygnięcia o przejęciu wniosku w tej kwestii.

Postanowienie SN z dnia 20 października 2016 r., III KK 230/16

Standard: 40793 (pełna treść orzeczenia)