Umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym (art. 6 pkt 10 u.p.n.)

Przewidziana w polskim porządku prawnym – ustawie z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (jedn. tekst: Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109) – możliwość umieszczenia nieletniego w zakładzie poprawczym (art. 6 pkt 10), nie narusza przepisów Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.). 

Przepis ust. 4 art. 40 Konwencji nie statuuje zakazu stosowania, przewidzianego w krajowym porządku prawnym, określonego postępowania (w rozpoznawanej sprawie – postępowania poprawczego). Zawiera on natomiast wiele zaleceń, które w powiązaniu z przepisami ustępów 1 – 3, mają gwarantować traktowanie „... każdego dziecka podejrzanego, oskarżonego bądź uznanego winnym pogwałcenia prawa karnego ...” w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości dziecka. Świadczy o tym dowodnie zamieszczenie w omawianym przepisie sformułowań „takich jak”, „oraz inne rozwiązania alternatywne”. Jeżeli dodatkowo zważy się, że Konwencja w art. 37 dopuszcza możliwość pozbawienia wolności dziecka z zachowaniem przewidzianych tam gwarancji, twierdzenie autora kasacji, jakoby zastosowanie wobec nieletniego środka poprawczego, przewidzianego w polskim porządku prawnym, naruszało przepis art. 40 ust. 4 Konwencji o prawach dziecka jawi się jako chybione.

Postanowienie SN z dnia 17 czerwca 2003 r., II KK 90/03

Standard: 35418 (pełna treść orzeczenia)

Umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym nie jest pozbawieniem wolności w myśl art. 256 § 1 k.k. [art. 242 k.k.]

W cytowanej ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich umieszczenie w zakładzie poprawczym jest jednym z przewidzianych w niej środków zapobiegania i zwalczania demoralizacji oraz przestępczości nieletnich. W myśl art. 5 tej ustawy: "Wobec nieletniego mogą być stosowane środki wychowawcze oraz środki poprawcze w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym; kara może być orzeczona tylko w wypadkach prawem przewidzianych, jeżeli inne środki nie są w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego". Wymieniony przepis oddzielnie mówi o środkach wychowawczych i poprawczych z jednej strony oraz odrębnie o karze - z drugiej strony. Ustawa stanowi następnie, że sąd orzeka o umieszczeniu nieletniego w zakładzie poprawczym (por. np. art. 6), natomiat skazuje go wtedy, gdy wymierza mu karę (por. np. art. 13).

Lektura cytowanej ustawy wskazuje na to, że rezygnuje ona z represji jako środka stosowanego wobec nieletnich. Głównym celem tej ustawy - jak to zresztą wprost wynika z jej art. 3 § 1 - jest dobro nieletniego, rozumiane jako osiągnięcie korzystnych zmian w jego osobowości i zachowaniu się. Zmiany te powinny umożliwić nieletniemu prawidłowy jego rozwój oraz właściwe funkcjonowanie zarówno w życiu osobistym, jak i społecznym. W tej sytuacji utrzymany w ustawie środek poprawczy - umieszczenie w zakładzie poprawczym utracił swój dawny charakter quasi-kary i stał się w istocie swoistym, wyjątkowym środkiem o zadaniach wychowawczych.

Uwzględniając te unormowania, należy stwierdzić, że na ich tle brak wystarczających podstaw do twierdzenia, iż umieszczenie w zakładzie poprawczym wykazuje istotniejsze podobieństwo do kary pozbawienia wolności. Wypływa z tego wniosek, że obowiązujące przepisy nie dają podstaw do uznania, iż umieszczenie w zakładzie poprawczym stanowi pozbawienie wolności w rozumieniu art. 256 § 1 k.k. [art. 242 k.k.]

Uchwała SN z dnia 18 czerwca 1985 r., VI KZP 8/85

Standard: 39626 (pełna treść orzeczenia)