Niedopuszczalność łączenia stosowania tymczasowego aresztowania oraz poręczenia majątkowego

Niedopuszczalna jest kumulacja stosowania poręczenia majątkowego i tymczasowego aresztowania wobec tego samego oskarżonego w tej samej sprawie.

Nie sposób byłoby uznać za spełniającą konstytucyjny test proporcjonalności taką interpretację przepisów rozdziału 28 kodeksu postępowania karnego, która pozwalałaby na jednoczesne stosowanie w postępowaniu karnym tymczasowego aresztowania oraz poręczenia majątkowego. Jest to szczególnie istotne w kontekście wykładni art. 257 § 1 k.p.k. Stosowanie poręczenia majątkowego obok tymczasowego aresztowania byłoby już tylko swoistym superfluum, albowiem ochrona porządku publicznego (założony przez ustawodawcę i konstytucyjnie dopuszczalny cel) jest najpełniej zapewniona przez drastyczne ograniczenie tak fundamentalnej gwarancji konstytucyjnej, jaką jest wolność osobista, mająca bez wątpienia wyższą rangę na skali wolności i praw konstytucyjnych od prawa do własności. Znalazło to wyraz chociażby w tym, że nie tylko ustrojodawca wymienił ją w katalogu konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela, daleko za prawem do wolności osobistej, ale także w wyodrębnionym oddziale pt. "Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne", stanowiącym oddzielną część redakcyjną rozdziału II ("Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela"). Nie jest kwestią przypadku, lecz wyrazem nadania wyższej rangi niektórym wolnościom i prawom konstytucyjnym, wyodrębnienie i ujęcie ich w wyżej umieszczonym w systematyce konstytucyjnej oddziale pt. "Wolności i prawa osobiste". Stanowisko takie wspiera również i to, że tylko dla najostrzejszego (tj. ingerującego bezpośrednio w gwarancję konstytucyjną tej rangi, co wolność osobista) środka zapobiegawczego ustawodawca przewidział kompetencję sądu w zakresie jego stosowania (art. 250 § 1 k.p.k.). Stosowanie innych, mniej dolegliwych z punktu widzenia ustawy zasadniczej, środków zapobiegawczych ustawodawca pozostawił w postępowaniu przygotowawczym także prokuratorowi, a więc organowi o charakterze pozasądowym (art. 250 § 4 k.p.k.).

Zastosowanie tymczasowego aresztowania w stopniu najwyższym zapewnia ochronę porządku publicznego. Stosowanie wobec oskarżonego poręczenia majątkowego staje się wówczas zbędne w świetle testu proporcjonalności, bo 

(1) nie prowadzi do zamierzonego przez ustawodawcę skutku (zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania), albowiem cel ten dostatecznie realizuje zastosowane tymczasowe aresztowanie (tymczasowe aresztowanie "pochłania" cel, którego realizacji miałoby służyć poręczenie majątkowe) i - co się ściśle z tym wiąże,

(2) regulacja nie jest niezbędna do ochrony interesu publicznego, z którym jest powiązana; interes ten jest właściwie zabezpieczony przez pozbawienie oskarżonego wolności. 

(3) z chwilą pozbawienia oskarżonego wolności w wyniku wykonania postanowienia o tymczasowym aresztowaniu, poręczenie majątkowe staje się ingerencją w sferę konstytucyjnych wolności i praw w stopniu wyższym niż jest niezbędny do osiągnięcia założonego celu (por. wskazywany już tzw. test proporcjonalności w wyroku TK z dnia 1 czerwca 1999 r., SK 20/98).

Uchwała SN z dnia 22 stycznia 2003 r., I KZP 36/02

Standard: 35097 (pełna treść orzeczenia)