Odpowiedzialność gminy i SP za zaniechanie działań koniecznych do usunięcia zagrożeń bezpieczeństwa

Niepodjęcie przez gminę działań koniecznych do usunięcia zagrożeń bezpieczeństwa dla ludzi może być uznane za czyn niedozwolony. Odpowiedzialności deliktowej gminy nie wyłącza okoliczność, że szkoda powstała w wyniku działania obywatela podjętego w celu usunięcia tych zagrożeń.

Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (jedn. tekst: Dz. U. z 1994 r. Nr 49, poz. 196), obowiązek utrzymywania we właściwym stanie drzew (a zatem także usuwania nadłamanych konarów) ciąży na użytkowniku, a była nim w niniejszej sytuacji jednostka organizacyjna Skarbu Państwa. Bezczynność w tym względzie, jeżeli prowadzi do utrzymywania się stanu zagrożenia bezpieczeństwa ludzi, stanowi czyn niedozwolony. 

Co do odpowiedzialności pozwanej Gminy Sąd Wojewódzki oparł rozstrzygnięcie na art. 416 k.c., wskazując na obowiązki wynikające z art. 7 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (jedn. tekst: Dz. U. z 1996 r. Nr 13, poz. 74) w zakresie dbałości o bezpieczeństwo i porządek na terenie gminy, a także w zakresie obowiązków wynikających z powołanej ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska. Niepodjęcie przez Gminę działań koniecznych do usunięcia zagrożeń bezpieczeństwa dla ludzi kwalifikuje się jako czyn niedozwolony i uzasadnia odpowiedzialność deliktową pozwanej Gminy. Solidarność odpowiedzialności obydwu pozwanych wynika z art. 441 § 1 k.c.

Ocena ich zaniedbań musi wypaść szczególnie ujemnie w niniejszej sytuacji, jeśli się weźmie pod uwagę, że zagrożenie powstało w miejscu wakacyjnych zabaw dzieci, oraz że zdarzające się w lecie następne burze i wichury mogły spowodować oderwanie się nadłamanego konaru, a miejsce powstania zagrożenia nie było odludziem, lecz położone było w mieście, w najbliższym sąsiedztwie siedzib ludzkich i działek ogrodowych.

Na tej też okoliczności opiera się kwalifikacja bezprawności zaniechań (bezczynności) obydwu pozwanych, ich zachowanie bowiem kwalifikuje się jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - a to czyni bezprzedmiotowym zarzut pozwanej Gminy, że sąd nie wskazał szczegółowego przepisu, z którego wynikałoby obciążenie jej odpowiedzialnością odszkodowawczą. Takie stanowisko jest utrwalone w judykaturze i opiera się na uwzględnieniu szczególnej roli służebnej, jaką zarówno jednostki samorządu terytorialnego, jak i jednostki organizacyjne Skarbu Państwa mają do odegrania wobec obywateli. Powoływane przepisy ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz ustawy o samorządzie terytorialnym służą jedynie do podmiotowej "lokalizacji" odpowiedzialności poprzez przypisanie odpowiednich zadań właściwym jednostkom organizacyjnym.

Wyrok SN z dnia 28 maja 1997 r., III CKN 82/97

Standard: 35004 (pełna treść orzeczenia)