Wypadek przy pracy będący jednocześnie wypadkiem komunikacyjnym objętym ubezpieczeniem OC

Pracodawca nie odpowiada na zasadzie ryzyka (art. 436 § 1 w związku z art. 435 § 1 KC) za szkodę, która powstała wskutek wypadku w drodze z pracy, spowodowaną ruchem mechanicznego środka komunikacji prowadzonego przez pracownika i stanowiącego jego własność.

Samochód, którego ruch spowodował wypadek, nie należał do pozwanej Spółdzielni, lecz był własnością powoda. Strona pozwana zatem nie może być uznana za "samoistnego posiadacza mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody", który ponosi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka za szkodę na osobie lub mieniu wyrządzoną komukolwiek. Tym samym bezprzedmiotowe są rozważania na temat, czy wchodzą w rachubę okoliczności wyłączające tę odpowiedzialność wymienione w art. 435 § 1 KC, tj. siła wyższa lub wina poszkodowanego jako wyłączny czynnik powodujący szkodę lub wina osoby trzeciej. Wyłączenie bowiem odpowiedzialności w sytuacjach przewidzianych w powyższym przepisie może dotyczyć osoby, której odpowiedzialność istnieje co do zasady. Mówiąc inaczej, według art. 435 § 1 KC regułą jest ponoszenie odpowiedzialności, na zasadzie ryzyka, przez samoistnego posiadacza mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody [...], natomiast wyłączenie tej odpowiedzialności ("chyba że...") ma miejsce w określonych tym przepisem okolicznościach. Tymczasem, gdy chodzi o stronę pozwaną nie ma podstaw ani do przyjęcia jej odpowiedzialności ani do wyłączenia tej odpowiedzialności, gdyż nie była samoistnym posiadaczem samochodu, którego ruch był przyczyną wypadku i szkody odniesionej przez powoda.

Wyrok SN z dnia 21 maja 1997 r., II UKN 129/97

Standard: 28307 (pełna treść orzeczenia)

W sytuacji, gdy wypadek przy pracy był jednocześnie wypadkiem powodującym szkodę powstałą w związku z ruchem pojazdu mechanicznego, objętą ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy i kierowców tych pojazdów na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 marca 1989 r. w sprawie ubezpieczeń ustawowych komunikacyjnych (Dz. U. Nr 18, poz. 100 ze zm.), zakładowi pracy, który wypłacił poszkodowanemu jednorazowe odszkodowanie stosownie do art. 9 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach przysługujących z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jedn. tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.), nie przysługuje roszczenie do zakładu ubezpieczeń o zwrot równowartości spełnionego świadczenia.

Jeżeli szkoda została wyrządzona w związku z ruchem pojazdu mechanicznego pozostającego w posiadaniu zakładu pracy, ubezpieczenie komunikacyjne obejmuje odpowiedzialność cywilną zakładu pracy za tę szkodę. W żadnym jednak razie nie obejmuje ono odpowiedzialności zakładu pracy wynikającej z przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Nie jest bowiem ubezpieczeniem odpowiedzialności zakładu pracy za szkody, do naprawienia których zakład ten jest zobowiązany na podstawie ustawy wypadkowej. W sytuacji, jaka ma miejsce w sprawie, której dotyczy rozstrzygane zagadnienie prawne, można więc stwierdzić, że obowiązek świadczenia zakładu ubezpieczeń nie pozostaje w związku z obowiązkiem świadczenia zakładu pracy opartym na przepisach ustawy wypadkowej.

Różny charakter świadczeń zakładu pracy i zakładu ubezpieczeń oraz ich odmienna funkcja sprawiają, że świadczenia te przysługują niezależnie od siebie. Przyjęcie przeciwnego rozwiązania wymagałoby istnienia wyraźnego przepisu tak stanowiącego. 

Pomimo, że wypadek przy pracy, będący jednocześnie wypadkiem komunikacyjnym, powoduje jedną szkodę, w sprawach przeciwko zakładowi ubezpieczeń o świadczenia z tytułu ubezpieczenia komunikacyjnego w postaci zadośćuczynienia pieniężnego (art. 445 § 1 k.c.) i odszkodowania przewidzianego w art. 446 § 3 k.c. sądy nie stosowały zasady compensatio lucri cum damno i na poczet tych świadczeń nie zaliczały wypłaconego poszkodowanym przez zakład pracy jednorazowego odszkodowania ani z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wypadkiem przy pracy, ani z tytułu śmierci pracownika lub rencisty, którzy zmarli wskutek wypadku przy pracy. Przyjęto, że odszkodowanie te należy jedynie uwzględniać (brać pod uwagę) jako okoliczność mającą znaczenie dla określenia wysokości zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę i odszkodowania z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny zmarłego, zasądzanych od zakładu ubezpieczeń.

Uchwała SN z dnia 25 marca 1994 r., III CZP 5/94

Standard: 34849 (pełna treść orzeczenia)