Zasada swobody umów a wolność gospodarcza

Stwierdzenie niedozwolonego charakteru postanowień nie stoi w sprzeczności z zasadą swobody prowadzenia działalności gospodarczej i możliwości ustalania cen przez przedsiębiorców. 

Nietrafne jest odwołanie się przez skarżącego w tym kontekście do praktyki funkcjonowania kantorów wymiany walut. Należy wprawdzie zgodzić się, że podmioty prowadzące kantory kształtują swoje cenniki w sposób nieznany dla ich klientów, jednak zasadnicza różnica w stosunku do stanu faktycznego niniejszej sprawy polega na tym, że klient kantoru podejmuje decyzję o dokonaniu wymiany, znając już ustalony kurs. 

W przypadku kredytu udzielonego przez pozwany bank konsumenci musieli przystać na zastosowanie kursu ustalonego przez bank, którego nie mogli wcześniej poznać. 

Umowa z podmiotem prowadzącym kantor, w której jego klient godzi się na dokonanie wymiany po kursie, jaki zostanie dowolnie ustalony w przyszłości przez prowadzącego kantor, musiałaby budzić podobne zastrzeżenia, jak umowa kredytowa w niniejszej sprawie.

Wyrok SN z dnia 26 maja 2022 r., II CSKP 650/22

Standard: 65223 (pełna treść orzeczenia)

Objęte zasadą swobody umów umowy obligacyjne, których należyte wykonanie opatrzone jest sankcją majątkową w postaci odpowiedzialności odszkodowawczej, nie mogą być instrumentem unicestwienia albo nadmiernego - w aspekcie czasowym lub przedmiotowym - ograniczenia wolności lub uzależnienia podmiotów prawa cywilnego. Zakresem wynikającej stąd ochrony jest objęta także swoboda podejmowania działań o charakterze gospodarczym, stanowiących częstokroć rację bytu osoby prawnej. Tak jak niedopuszczalna byłaby próba obligacyjnego skrępowania wolności osoby fizycznej zmierzająca do nadania jej – choćby tylko w sferze obligacyjnej - quasi-niewolniczego statusu, tak też niedopuszczalne jest krępowanie swobody gospodarczej przedsiębiorcy w takim stopniu, że traci on w całości albo istotnej części swą niezależność (por. wyroki SN z dnia 20 maja 2004 r., II CK 354/03, z dnia 24 czerwca 2014 r., I CSK 431/13 i z dnia 16 września 2016 r., IV CSK 751/15) lub zagrożone są podstawy jego ekonomicznej egzystencji (tzw. umowy kneblujące, dławiące). Nie ma praktycznego znaczenia, czy tego rodzaju ograniczenia wywiedzie się z zasad współżycia społecznego czy też – co pozwala oderwać się od wskazań natury moralnej - z natury (właściwości) stosunku obligacyjnego jako takiego (tzw. natura ogólna zobowiązania), a najistotniejsze jest to, że są one aktualne także wtedy, gdy umowa jest wyrazem w pełni swobodnej decyzji obu stron (por. uchwała SN z dnia 11 stycznia 2018 r., III CZP 93/17). Okoliczność, czy zgoda na tego rodzaju ograniczenie została udzielona w sposób w pełni autonomiczny, może mieć pewne znaczenie, jednakże sama przez się nie przesądza o jej dopuszczalności.

Wyrok SN z dnia 5 marca 2019 r., II CSK 58/18

Standard: 37565 (pełna treść orzeczenia)