Alternatywny sposób dochodzenia odszkodowania za szkody medyczne (komisje ds. orzekania o zdarzeniach medycznych)
Błąd w sztuce medycznej – pojęcie, charakterystyka
Postępowanie przed wojewódzkimi komisjami do spraw orzekaniao zdarzeniach medycznych (dalej: „komisja”) - stanowiące pozasądową drogę dochodzenia odszkodowania lub zadośćuczynienia za szkodę poniesioną przez pacjenta w wyniku zdarzenia medycznego (art. 67a – 67 u.p.p.) - zostało wprowadzone ustawą z dnia 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z 2011 r., Nr 113, poz. 660 – dalej: „ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r.” ).
Zostało ono skonstruowane w ten sposób, że w jego pierwszej fazie komisja orzeka, czy zdarzenie, którego następstwem była szkoda majątkowa lub niemajątkowa stanowiło zdarzenie medyczne (art. 67j ust. 1 u.p.p.).
W drugiej fazie zmierza natomiast do ustalenia wysokości odszkodowania lub zadośćuczynienia należnego podmiotowi składającemu wniosek, które mogą prowadzić do wydania zaświadczenia stanowiącego tytuł wykonawczy (art. 67k ust. 4 i 8 u.p.p.). Komisja w przeciwieństwie do sądu, nie bada jednak rozmiarów szkody majątkowej ani krzywdy wyrządzonej pacjentowi albo jego spadkobiercom. Jest ona określana na zasadach wynikających z ustawy o prawach pacjenta i nie musi odpowiadać wysokości poniesionej szkody (art. 67k ust.4 i 5 u.p.p.). Zgodniez art. 67o u.p.p. w zakresie nieuregulowanym przepisami art. 67a-67m u.p.p. do postępowania przed komisją stosuje się odpowiednio szczegółowo wymienione przepisy kodeksu postępowania cywilnego.
Wniosek o ustalenie zdarzenia medycznego podlega opłacie w kwocie 200 zł uiszczanej na rachunek właściwego urzędu wojewódzkiego, która jest zaliczana na poczet kosztów postępowania przed komisją (art. 67d ust. 3 i 4 u.p.p.). Zgodnie z art. 67l ust. 3 u.p.p. koszty postępowania przed komisją ponosi: podmiot składający wniosek - w przypadku orzeczenia o braku zdarzenia medycznego; szpital - w przypadku orzeczenia o zdarzeniu medycznym; ubezpieczyciel- w przypadku, gdy nie przedstawi w terminie, o którym mowa w art. 67k ust. 2 u.p.p., propozycji odszkodowania i zadośćuczynienia i jest obowiązany do ich wypłaty na zasadach wynikających z art. 67k ust. 3 u.p.p.
Wysokość kosztów postępowania komisja ustala w orzeczeniu. Kwotę stanowiącą równowartość kosztów uiszcza się na rachunek właściwego urzędu wojewódzkiego (art. 67l ust. 4 u.p.p.). Koszty postępowania przed komisją stanowią: opłata o której mowa w art. 67d ust. 3 u.p.p., zwrot kosztów podróżyi noclegu oraz utraconych zarobków lub dochodów osób wezwanych (art. 67l ust. 5 pkt 2 u.p.p.) oraz wynagrodzenie za sporządzenie opinii (art. 67l ust.5 pkt 3 u.p.p.).
Orzeczenie wojewódzkiej komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych ustalające wysokość kosztów postępowania stanowi tytuł egzekucyjny i może zostać zaopatrzone w klauzulę wykonalności (art. 67l ust. 4 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, tekst jedn. Dz. U. z 2022 r., poz. 1876 w związku z art. 777 § 1 pkt 3 k.p.c.).
Świadczenie przyznane uprawnionemu pacjentowi i stwierdzone w tytułach wykonawczych, o których mowa w art. 67k ust. 4 i art. 67k ust. 2 w związku z art. 67 ust. 8 i 10 u.p.p. ma charakter cywilnoprawny i jest egzekwowane w drodze egzekucji sądowej. Tytuły wykonawcze stanowi: zaświadczenie wystawione przez komisję, w którym stwierdza ona złożenie wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego, wysokość odszkodowania lub zadośćuczynienia oraz fakt nieprzedstawienia propozycji należnych świadczeń (art. 67 k ust. 4 u.p.p.), a także propozycja odszkodowania i zadośćuczynienia przedstawiona przez ubezpieczyciela albo podmiot leczniczy prowadzący szpital (art. 67 k ust. 8 w związku z art. 67k ust.10 u.p.p.). Do tytułów tych znajdują odpowiednie zastosowanie przepisy działu II tytułu I części III Kodeksu postępowania cywilnego (art. 67 k ust. 4 i 8 u.p.p.).
Ustawodawca jednoznacznie przy tym przesądził, że dokumenty te stanowią szczególny tytuł wykonawczy powstały w trybie pozasądowym. W konsekwencji podlegają wykonaniu bez nadawania im klauzuli wykonalności, a dłużnik może podjąć merytoryczną obronę przed egzekucją żądając pozbawienia tytułu wykonawczego, nie będącego orzeczeniem sądu, wykonalności w całości lub w części za pomocą powództwa opozycyjnego.
Zgodnie z art. 840[2] k.p.c. jeżeli egzekucja prowadzona jest na podstawie tytułu egzekucyjnego lub innego dokumentu, któremu nie nadaje się klauzuli wykonalności, do ochrony praw dłużnika stosuje się odpowiednio przepisy art. 840 i 843 k.p.c. Brak odesłania w art. 67o u.p.p. do przepisów kodeksu postępowania cywilnego o powództwach przeciwegzekucyjnych oceny tej nie zmienia, skoro dotyczy ono postępowania przed komisją, a nie sądem uprawnionym do rozpoznania powództwa opozycyjnego.
Uchwała SN z dnia 26 stycznia 2023 r., III CZP 117/22
Standard: 66903 (pełna treść orzeczenia)
Podmiot leczniczy, który nie przedstawił stanowiska odnoszącego się do wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego, może po wydaniu orzeczenia w wyniku żądania ponownego rozpatrzenia sprawy przedstawić propozycję odszkodowania i zadośćuczynienia w wysokości innej niż wskazana we wniosku.
Wprowadzenie szczególnego rodzaju postępowania ugodowo-mediacyjnego, stanowiącego alternatywny sposób dochodzenia odszkodowania za szkody medyczne w stosunku do drogi procesu cywilnego, było podyktowane dążeniem ustawodawcy do uproszczenia i przyspieszenia realizacji roszczeń odszkodowawczych oraz zmniejszenie kosztów ich dochodzenia.
Realizacja celów nowej regulacji została powierzona wojewódzkim komisjom do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych. Zastrzeżono przy tym wyraźnie, że do kompetencji tych komisji należy jedynie ustalenie, czy zdarzenie, którego następstwem była szkoda majątkowa lub niemajątkowa, stanowiło zdarzenie medyczne w rozumieniu 5 art. 67a u.p.p.).
Komisja nie rozstrzyga o wysokości należnego poszkodowanemu odszkodowania i zadośćuczynienia; kwestia ta została pozostawiona do negocjacji ubezpieczycielowi -ewentualnie podmiotowi leczniczemu prowadzącemu szpital, z którego działalnością wiąże się wniosek - oraz wnioskodawcy.
Przed przystąpieniem do rozpatrzenia wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego komisja — po stwierdzeniu, że jest on kompletny i należycie opłacony — przekazuje go niezwłocznie kierownikowi właściwego podmiotu leczniczego oraz ubezpieczycielowi, którzy mają obowiązek przedstawienia swojego stanowiska w sprawie wraz z dowodami na jego poparcie w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku (art. 67d zdanie pierwsze i drugie u.p.p.). Zaniechanie tego obowiązku ustawodawca nakazał traktować jako równoznaczne z akceptacją wniosku w zakresie dotyczącym okoliczności w nim wskazanym oraz proponowanej wysokości odszkodowania (art. 67d zdanie trzecie u.p.p.).
Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego komisja wydaje pisemne orzeczenie o zdarzeniu medycznym albo jego braku, wraz uzasadnieniem (art. 67j ust. 1 u.p.p.). Od orzeczenia tego wnioskodawcy, kierownikowi podmiotu leczniczego oraz ubezpieczycielowi służy środek odwoławczy; mogą oni w terminie 14 dni od doręczenia im orzeczenia z uzasadnieniem złożyć umotywowany wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez komisję w innym składzie (art. 67j ust. 7 i 8 u.p.p.).
Ubezpieczyciel a w przypadku niezawarcia umowy ubezpieczenia — podmiot leczniczy prowadzący szpital, w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia wojewódzkiej komisji wydanego wyniku wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy lub otrzymania zawiadomienia o bezskutecznym upływie terminu do zaskarżenia orzeczenia wydanego po rozpatrzeniu wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego przedstawia wnioskodawcy propozycję odszkodowania i zadośćuczynienia w wysokości nieprzekraczającej maksymalnych progów ustawowych (art. 67k ust. 2 u.p.p.). Niezgłoszenie takiej propozycji w powyższym terminie powoduje obowiązek wypłaty świadczeń w wysokości określonej we wniosku; w takiej sytuacji komisja wydaje stosowne zaświadczenie, stanowiące tytuł wykonawczy w rozumieniu przepisów k.p.c. regulujących postepowanie egzekucyjne (art. 67k ust. 4). Tytułem takim jest również zaakceptowana przez wnioskodawcę propozycja wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela lub szpital (art. 67k ust. 8 u.p.p.).
Ustawodawca przewidział możliwość wniesienia przez uczestników postępowania skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia wojewódzkiej komisji zarówno wydanego wskutek wniosek o ustalenie zdarzenia medycznego, jak i w wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy, zastrzegając jednak, że podstawę tego środka zaskarżenia mogą stanowić wyłącznie zarzuty naruszenia przepisów dotyczących postępowania przed wojewódzką komisją (art. 67m u.p.p.).
Wprowadził również nakaz odpowiedniego stosowania w postępowaniu przed wojewódzką komisją - w kwestiach nieuregulowanych w art. 67a - 67m u.p.p. — wskazanych konkretnie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (art. 670 u.p.p.).
W świetle przytoczonych unormowań, nie ulega wątpliwości, że kierownik podmiotu leczniczego, który— stosownie do art. 67d ust. 6 u.p.p. — nie przedstawił swojego stanowiska w sprawie, może zaskarżyć orzeczenie wydane przez komisję w drodze wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Wynika to jednoznacznie z brzmienia art. 67 ust. 7 u.p.p., który nie wiąże uprawnienia wymienionych w nim podmiotów do zaskarżenia orzeczenia z ich aktywnością w postępowaniu poprzedzającym wydanie orzeczenia. Przepis ten nie precyzuje również, na jakich zarzutach może zostać oparty wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Trudno uznać, że ograniczenia w tym zakresie wynikają z treści art. 67d ust. 6 zdanie trzecie u.p.p. Określony w tym przepisie skutek zaniechania odniesienia się do wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego został oparty na założeniu, że podmiot leczniczy w sposób milczący akceptuje wskazane we wniosku okoliczności oraz proponowaną w nim wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia. Założenie takie nie może rozciągać się na postępowanie odwoławcze, skoro zakres zarzutów możliwych do podniesienia we wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy nie został ograniczony. Wniosek taki byłby uzasadniony również w przypadku przyjęciu odmiennego zapatrywania i uznania, że w postępowaniu odwoławczym podmiot leczniczy nie może już — ze względu na swoje wcześniejsze zaniechanie - podważać okoliczność wskazanych we wniosku. Również w bowiem w takiej sytuacji mógłby on podnieść zarzut dokonania przez komisję wadliwej kwalifikacji zdarzenia wskazanego we wniosku jako zdarzenia medycznego, a przez to — implicite - podważać zasadność zgłoszonych roszczeń odszkodowawczych.
Ustawodawca chcąc ograniczyć podstawy skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia wojewódzkiej komisji uczynił to w sposób wyraźny (art. 67m u.p.p.). Wykładnia art. 67d ust. 6 u.p.p., dokonana z uwzględnieniem innych przepisów zamieszczonych w Rozdziale 13a u.p.p., nie pozwala uznać, że zaniechanie przez podmiot leczniczy zajęcia stanowiska w sprawie na podstawie art. 67 ust. 6 zdanie drugie u.p.p. powoduje automatycznie utratę w toku dalszego postępowania możliwości kwestionowania wysokości wskazanego we wniosku odszkodowania i zadośćuczynienia.
Tym samym należy przyjąć, że w rozważanym przypadku podmiot leczniczy może po wydaniu orzeczenia na skutek żądania ponownego rozpatrzenia sprawy przedstawić propozycję odszkodowania i zadośćuczynienia w wysokości innej niż wskazana we wniosku, jednak nie wyższej niż określona w art. 67 ust. 7 u.p.p. Wniosek taki potwierdza brzmienie art. 67k ust. 1 u.p.p.
Możliwość wystawienie przez komisję zaświadczenia stanowiącego tytuł wykonawczy została dopuszczona tylko w przypadku nieprzedstawienia propozycji odszkodowania i zadośćuczynienia, a nie utraty takiej możliwości (art. 67 ust. 4 u.p.p.). Spostrzeżenie to jest istotne, gdyż przesłanki warunkujące wystawienie tytułu wykonawczego muszą być interpretowane ściśle. Reguła ta nabiera szczególnego znaczenia w przypadku tytułów wykonawczych niepochodzących od sądu.
Uchwała SN z dnia 19 maja 2016 r., III CZP 13/16
Standard: 21948 (pełna treść orzeczenia)
Ustawą z dnia 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 113, poz. 660) do ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2012 r. poz. 159, ze zm.; dalej: u.p.p.) dodano "Rozdział 13a" zatytułowany "Zasady i tryb ustalania odszkodowania i zadośćuczynienia w przypadku zdarzeń medycznych".
Nawiązując do uzasadnienia rządowego projektu ustawy, która wprowadziła nowy model kompensacji szkód medycznych, a także do wypowiedzi prawników, Trybunał przyjmuje, że celem nowelizacji ustawy u.p.p. było uproszczenie i przyspieszenie dochodzenia odszkodowań oraz zmniejszenie kosztów ich dochodzenia. Przed nowelizacją bowiem jedyną możliwością uzyskania naprawienia szkody medycznej było wystąpienie do sądu z powództwem, rozpatrywanym zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101; dalej: k.p.c.). W uzasadnieniu rządowego projektu ustawy podkreślono, że wskutek pogłębiającej się świadomości prawnej społeczeństwa liczba procesów medycznych szybko wzrasta, co - zważywszy na trudności dowodowe pojawiające się w większości tych procesów - powoduje znaczne wydłużenie oczekiwania na wyrok sądowy i wypłatę odszkodowania, mimo wprowadzenia w szerokim zakresie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej. Koszty społeczne tego oczekiwania są ogromne, gdyż chodzi o naprawienie szkód na osobie. Potrzeba ingerencji ustawodawcy wydawała się tym bardziej oczywista, że w wielu państwach, zwłaszcza europejskich (w uzasadnieniu projektu powołano się na kraje skandynawskie i Francję), wprowadzono nowe, alternatywne sposoby naprawiania szkód medycznych, dzięki którym poszkodowani mogą otrzymać rekompensatę znacznie szybciej i przy mniejszych kosztach. Ustawodawca polski, uchwalając nowe przepisy, wzorował się w pewnej mierze na rozwiązaniach funkcjonujących w innych państwach, podkreślając konieczność stopniowego wprowadzania zmian. Nowy tryb dochodzenia roszczeń w uzasadnieniu projektu określono "postępowaniem sui generis, które ma charakter postępowania ugodowo-mediacyjnego" (s. 7 uzasadnienia projektu ustawy, druk sejmowy nr 3488, VI kadencja). Pozasądowy, ubezpieczeniowy system kompensacji szkód medycznych doznanych w szpitalach w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 217, ze zm.; dalej: u.d.l.), stworzony w wyniku nowelizacji u.p.p., niewątpliwie jest jednak systemem oryginalnym, odbiegającym od funkcjonujących w innych państwach (por. M. Nesterowicz, Prawo medyczne, Toruń 2013, s. 472, 473; K. Bączyk-Rozwadowska, Szwedzki model NFPI i francuski system kompensacji szkód medycznych, [w:] Kompensacja szkód wynikłych ze zdarzeń medycznych. Problematyka cywilnoprawna i ubezpieczeniowa, red. E. Kowalewski, Toruń 2011, s. 33-73). Trybunał Konstytucyjny, nie podejmując oceny, wskazuje zasadnicze jego założenia.
Po pierwsze, chociaż niewątpliwie celem postępowania jest naprawienie szkody na osobie (zarówno majątkowej jak i niemajątkowej) doznanej przez pacjenta w szpitalu, postępowanie ma charakter pozasądowy. Jest to postępowanie alternatywne w stosunku do dochodzenia odszkodowania przed sądem, w trybie procesu cywilnego. Dla realizacji celu ustawy w każdym z województw utworzono 16-osobową wojewódzką komisję do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych (dalej: wojewódzka komisja), w skład której wchodzi po 8 członków reprezentujących zawody medyczne i prawnicze (art. 67e ust. 1 i 3 u.p.p.). Wojewódzkie komisje orzekają w składach 4-osobowych (art. 67f u.p.p.), przy czym środek odwoławczy od orzeczeń komisji, zwany wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy, jest rozpatrywany przez tę samą komisję, także w 4-osobowym składzie, z którego jednak wyłączone są osoby uczestniczące w wydaniu zaskarżonego orzeczenia (art. 67j u.p.p.). Ponadto, w przypadkach wskazanych w ustawie, przewidziano możliwość wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia wojewódzkiej komisji, przy czym środek ten jest rozpatrywany przez wojewódzką komisję w składzie 6-osobowym (art. 67m u.p.p.).
Po drugie, decyzja o wyborze jednej z dwóch dróg dochodzenia roszczeń: sądowej albo pozasądowej należy wyłącznie do poszkodowanego (w razie śmierci - do jego spadkobierców). Chociaż alternatywa jest rozłączna, ustawodawca pozwala poszkodowanemu, który zdecydował się na realizację swego roszczenia poza sądem, na zmianę decyzji i wycofanie wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego (art. 67l ust. 1 u.p.p. - prawo to służy aż do wydania orzeczenia w wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy). Poszkodowany może także wystąpić na drogę sądową w wypadku orzeczenia negatywnego, tj. stwierdzenia, że zdarzenie medyczne nie wystąpiło. Jeśli jednak poszkodowany przyjmie propozycję odszkodowania skierowaną do niego w wyniku postępowania pozasądowego, zobowiązany jest złożyć "oświadczenie o zrzeczeniu się wszelkich roszczeń o odszkodowanie i zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę mogących wynikać ze zdarzeń uznanych przez wojewódzką komisję za zdarzenie medyczne w zakresie szkód, które ujawniły się do dnia złożenia wniosku" (art. 67k ust. 6 u.p.p.). Dla poszkodowanego oznacza to zamknięcie drogi sądowej do dochodzenia dalszych roszczeń związanych z danym zdarzeniem medycznym.
Po trzecie, ciężar wypłaty odszkodowania i zadośćuczynienia, ustalanych w oderwaniu od cywilnoprawnych reguł odpowiedzialności odszkodowawczej, spoczywa na ubezpieczycielu lub na podmiocie leczniczym prowadzącym szpital, w którym doszło do zdarzenia medycznego. Odpowiedzialność za zdarzenie medyczne jest ograniczona do kwoty, którą ustalił ustawodawca (art. 67k ust. 7 u.p.p.). Trybunał podkreśla, że - w modelu przyjętym przez ustawodawcę polskiego - orzeczenie wojewódzkiej komisji nigdy nie dotyczy konkretnego lekarza, czy to będącego pracownikiem szpitala, czy to świadczącego usługi na rzecz szpitala na podstawie umowy cywilnoprawnej, czy - tym bardziej - lekarza prowadzącego indywidualną praktykę, z którą wiąże się szkoda wnioskodawcy. W konsekwencji, orzeczenie komisji w żadnym razie nie może nakładać obowiązku naprawienia szkody ani na lekarza, ani na jego ubezpieczyciela.
Po czwarte, wraz z wprowadzeniem regulacji zdarzeń medycznych na podmioty lecznicze prowadzące szpitale ustawodawca nałożył obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia na rzecz pacjentów z tytułu zdarzeń medycznych (art. 17 ust. 1 pkt 4 i art. 25 ust. 1 u.d.l.). Jest to ubezpieczenie wymagane dodatkowo, obok istniejącego wcześniej obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (bliżej zob. E. Kowalewski, W. W. Mogilski, Istota i charakter ubezpieczenia pacjentów z tytułu zdarzeń medycznych, "Prawo Asekuracyjne" nr 1/2012, s. 20 i n.). Należy dodać, że wykonanie obowiązku ubezpieczenia, ze względu na praktyczne trudności z jego zrealizowaniem, zostało przesunięte na 1 stycznia 2016 r. (art. 11 ustawy z dnia 14 czerwca 2012 r. o zmianie ustawy o działalności leczniczej oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. poz. 742, zmieniony ustawą z dnia 11 października 2013 r. o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. poz. 1290). W sytuacji, gdy szpital nie jest objęty ubezpieczeniem przewidzianym w art. 25 ust. 1 u.d.l., sam jest zobowiązany do zaproponowania poszkodowanemu pacjentowi (jego spadkobiercom) odszkodowania (art. 67k ust. 10 u.p.p.).
Po piąte, zaakceptowana przez poszkodowanego propozycja wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela (lub szpital) oraz zaświadczenie wojewódzkiej komisji o braku propozycji ze strony ubezpieczyciela (lub szpitala) stanowią tytuły wykonawcze w rozumieniu przepisów k.p.c. (art. 67k ust. 4 i 8 u.p.p.).
Zdaniem Trybunału, charakterystyka nowej regulacji naprawiania szkód medycznych pozwala na sformułowanie oceny, że ustawodawca zrealizował zasadniczy cel, jakim było stworzenie pozasądowego trybu przyznawania odszkodowania i zadośćuczynienia. Z tego punktu widzenia przedstawiony wyżej system kompensacji jest skonstruowany w sposób konsekwentny, ponieważ żadnemu z podmiotów - poza wnioskodawcą, nieusatysfakcjonowanym orzeczeniem czy nawet samym postępowaniem wojewódzkiej komisji - nie przyznano możliwości przeniesienia postępowania na drogę sądową. Wojewódzka komisja, z założenia ustawodawcy, na pewno nie jest sądem w rozumieniu przepisów Konstytucji (art. 175 ust. 1, art. 176 ust. 2, art. 177), a jej członkowie nie są sędziami i nie korzystają z ukształtowanego przez Konstytucję statusu sędziego, w szczególności nie obejmują ich konstytucyjne gwarancje niezawisłości, niezależności i nieusuwalności (art. 178 ust. 1, art. 180 ust. 1, art. 181). W konsekwencji, rozstrzyganie przez komisję wojewódzką o wystąpieniu zdarzenia medycznego w sposób oczywisty nie spełnia standardów wynikających z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Nie ulega przy tym wątpliwości, że akty prawne będące podstawą tworzenia pozasądowych metod rozstrzygania sporów podlegają kontroli konstytucyjnej sprawowanej przez Trybunał. Na wniosek uprawnionych podmiotów Trybunał Konstytucyjny może zatem oceniać konstytucyjność poszczególnych przepisów tworzących podstawę funkcjonowania komisji wojewódzkich i orzekania przez nie o zdarzeniach medycznych, a także - konstytucyjność wykreowanego przez ustawodawcę mechanizmu kompensacji. Podstawą tej oceny mogą być różne wzorce kontroli konstytucyjnej, w tym także art. 45 ust. 1 Konstytucji, gdyby zarzut formułowały podmioty, których sytuację prawną kształtują orzeczenia wojewódzkiej komisji. Jednak zarzut naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji, gwarantującego "prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd", skierowany pod adresem jednego przepisu, wybranego z całego kompleksu przepisów regulujących postępowanie przed wojewódzką komisją, z założenia nie będącą sądem, jest co najmniej nieadekwatny, jeśli nie oczywiście bezzasadny.
Trybunał uznaje, że pominięcie w treści art. 67i ust. 2 u.p.p. lekarzy, jako uczestników postępowania przed wojewódzką komisją, nie może być oceniane w perspektywie równego dostępu do sądu; art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji nie stanowi właściwego wzorca kontroli kwestionowanego przepisu. Nawet gdyby Trybunał przyjął, że art. 32 ust. 1 Konstytucji stanowi samodzielny wzorzec kontroli, nie doprowadziłoby to do wzruszenia domniemania konstytucyjności art. 67i ust. 2 u.p.p. Bezprzedmiotowa jest natomiast ocena tej procedury z punktu widzenia przysługującego lekarzom prawa do sądu (art. 45 ust. 1), zamknięcia im drogi sądowej (art. 77 ust. 2), czy też braku zaskarżenia (art. 78), ponieważ - w przyjętym przez ustawodawcę polskiego modelu kompensacji zdarzeń medycznych - "sprawa" ustalenia odszkodowania i zadośćuczynienia z tytułu zdarzenia medycznego nie jest "sprawą" lekarzy, ani innych osób uczestniczących w udzielaniu świadczenia zdrowotnego. Wojewódzka komisja nie ma kompetencji do orzekania o ich prawach i wolnościach, stąd orzeczenia komisji nie kształtują sytuacji prawnej tych podmiotów.
Wyrok TK z dnia 11 marca 2014 r., K 6/13
Standard: 3587 (pełna treść orzeczenia)