Uchwała z dnia 2016-05-19 sygn. III CZP 13/16

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt III CZP 13/16

UCHWAŁA

Dnia 19 maja 2016 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Irena Gromska-Szuster

SSN Kazimierz Zawada

Protokolant Bożena Kowalska

w sprawie z powództwa Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego […]przeciwko M. Ś.,

W. Ś. i T. Ś.

o zapłatę,

po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym

w dniu 19 maja 2016 r.

zagadnienia prawnego

przedstawionego przez Sąd Apelacyjny […] postanowieniem z dnia 9 grudnia 2015 r.,

"Czy nieprzedstawienie przez kierownika podmiotu leczniczego stanowiska po otrzymaniu wniosku przekazanego przez wojewódzką komisję do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych (art. 67d ust. 6 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta Dz.U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417 ze zm.) oznacza, w świetle brzmienia art. 67d ust. 6 zdanie ostatnie, utratę przez podmiot leczniczy możliwości kwestionowania wniosku w zakresie dotyczącym okoliczności w nim wskazanych oraz proponowanej w nim wysokości zadośćuczynienia, w toku dalszego postępowania, mimo przysługującego mu prawa do złożenia umotywowanego wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy (art. 67j ust. 7)?

Czy w wypadku nieprzedstawienia stanowiska (art. 67d ust. 6) i złożenia przez podmiot leczniczy propozycji zadośćuczynienia w trybie art. 67k ust. 2 i 10 w wysokości innej niż we wniosku, wojewódzka komisja wystawia zaświadczenie stanowiące tytuł wykonawczy (art. 67k ust. 2, 3 i 4) stwierdzający wysokość zadośćuczynienia, jak we wniosku?"

podjął uchwałę:

Podmiot leczniczy, który nie przedstawił stanowiska odnoszącego się do wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego, może po wydaniu orzeczenia w wyniku żądania ponownego rozpatrzenia sprawy przedstawić propozycję odszkodowania i zadośćuczynienia w wysokości innej niż wskazana we wniosku.

UZASADNIENIE

Powód Uniwersytecki Szpital Kliniczny […] w pozwie skierowanym przeciwko M. Ś., W. Ś. i T. Ś. domagał się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci zaświadczenia Wojewódzkiej Komisji do spraw Orzekania o Zdarzeniach Medycznych przy Urzędzie Wojewódzkim […] z dnia 10 czerwca 2013 r., którym przyznano pozwanym prawo do egzekwowania od strony powodowej kwoty 250.000 zł ewentualnie o ustalenie, że pozwanym nie przysługuje wierzytelność objęta tym tytułem. Ostatecznie - wobec wyegzekwowania tej należności -zmodyfikował powództwo i wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanych kwoty 250.000 zł.

Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 24 czerwca 2015 r. oddalił powództwo. Sąd ten ustalił, że kierownik powodowego Szpitala w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku pozwanych z dnia 26 lipca 2012 r. o ustalenie zdarzenia medycznego nie przedstawił stanowiska w sprawie. W tej sytuacji Wojewódzka Komisja nie rozważała materiału zgromadzonego w toku przeprowadzonego postepowania dowodowego, przyjmując, że skutkiem bezczynności podmiotu leczniczego jest – stosownie do art. 67d ust.6 zdanie drugie i trzecie ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (jedn. tekst: Dz. U. z 2012 r., poz. 159 ze zm.; dalej: „u.p.p.”) – akceptacja wniosku w zakresie okoliczności w nim wskazanych oraz proponowanej wysokości zadośćuczynienia i orzeczeniem z dnia 26 listopada 2012 r. uznała, że zdarzenie wskazane we wniosku jest zdarzeniem medycznym.

Na żądanie powodowego Szpitala Wojewódzka Komisja ponownie rozpatrzyła sprawę i orzeczeniem z dnia 24 stycznia 2013 r. podtrzymała swoją ocenę charakteru zdarzenia opisanego we wniosku, wyrażoną w orzeczeniu z dnia 26 listopada 2012 r. Uznała, że ustawowy skutek wskazanej bezczynności podmiotu leczniczego rozciąga się na dalszy tok postępowania. Stojąc na gruncie tego zapatrywania, przyjęła, że złożona w dniu 12 lutego 2013 r. przez powodowy Szpital - działający samodzielnie z racji niezawarcia umowy ubezpieczenia określonej w przepisach o działalności leczniczej (art. 67k ust. 10 pkt 1 u.p.p.) -propozycja zapłaty kwoty 500 zł tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia, odrzucona przez pozwanych, nie miała znaczenia prawnego, w związku z czym w dniu 10 czerwca 2013 r. na podstawie art. 67k ust. 4 u.p.p. wystawiła zaświadczenie stanowiące tytuł wykonawczy, stwierdzające złożenie wniosku, wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia oraz fakt nieprzedstawienia przez podmiot leczniczy własnej propozycji w tym zakresie; objęte tym tytułem należności w kwocie 250.000 zł zostały wyegzekwowane.

Oceniając tak ustalony stan faktyczny, Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Wojewódzkiej Komisji, że nieprzedstawienie przez podmiot leczniczy w terminie ustawowym stanowiska wobec wniosku wszczynającego postępowanie w sprawie ustalenia zdarzenia medycznego pozbawia ten podmiot - w toku dalszego postępowania - możliwości kwestionowania wniosku oraz złożenia propozycji odszkodowania i zadośćuczynienia w wysokości innej niż wskazana we wniosku.

Sąd Apelacyjny, rozpoznając apelację pozwanych, powziął wątpliwości, którym dał wyraz w zagadnieniu prawnym przedstawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia na podstawie art. 390 § 1 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przedstawione zagadnienie prawne wiąże się z wykładnią art. 67d ust. 6 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, ulokowanego w "Rozdziale 13a" zatytułowanym: "Zasady i tryb ustalania odszkodowania i zadośćuczynienia w przypadku zdarzeń medycznych", dodanym ustawą z dnia 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 113, poz. 660). Analizę tego zagadnienia wypada zatem rozpocząć od przypomnienia najistotniejszych założeń dokonanej nowelizacji.

Wprowadzenie szczególnego rodzaju postępowania ugodowo-mediacyjnego, stanowiącego alternatywny sposób dochodzenia odszkodowania za szkody medyczne w stosunku do drogi procesu cywilnego, było podyktowane dążeniem ustawodawcy do uproszczenia i przyspieszenia realizacji roszczeń odszkodowawczych oraz zmniejszenie kosztów ich dochodzenia. Realizacja celów nowej regulacji została powierzona wojewódzkim komisjom do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych. Zastrzeżono przy tym wyraźnie, że do kompetencji tych komisji należy jedynie ustalenie, czy zdarzenie, którego następstwem była szkoda majątkowa lub niemajątkowa, stanowiło zdarzenie medyczne w rozumieniu art. 67a u.p.p.). Komisja nie rozstrzyga o wysokości należnego poszkodowanemu odszkodowania i zadośćuczynienia; kwestia ta została pozostawiona do negocjacji ubezpieczycielowi -ewentualnie podmiotowi leczniczemu prowadzącemu szpital, z którego działalnością wiąże się wniosek - oraz wnioskodawcy.

Przed przystąpieniem do rozpatrzenia wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego komisja – po stwierdzeniu, że jest on kompletny i należycie opłacony – przekazuje go niezwłocznie kierownikowi właściwego podmiotu leczniczego oraz ubezpieczycielowi, którzy mają obowiązek przedstawienia swojego stanowiska w sprawie wraz z dowodami na jego poparcie w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku (art. 67d zdanie pierwsze i drugie u.p.p.). Zaniechanie tego obowiązku ustawodawca nakazał traktować jako równoznaczne z akceptacją wniosku w zakresie dotyczącym okoliczności w nim wskazanym oraz proponowanej wysokości odszkodowania (art. 67d zdanie trzecie u.p.p.).

Po przeprowadzeniu postepowania dowodowego komisja wydaje pisemne orzeczenie o zdarzeniu medycznym albo jego braku, wraz uzasadnieniem (art. 67j ust. 1 u.p.p.). Od orzeczenia tego wnioskodawcy, kierownikowi podmiotu leczniczego oraz ubezpieczycielowi służy środek odwoławczy; mogą oni w terminie 14 dni od doręczenia im orzeczenia z uzasadnieniem złożyć umotywowany wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez komisję w innym składzie (art. 67j ust. 7 i 8 u.p.p.).

Ubezpieczyciel a w przypadku niezawarcia umowy ubezpieczenia – podmiot leczniczy prowadzący szpital, w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia wojewódzkiej komisji wydanego w wyniku wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy lub otrzymania zawiadomienia o bezskutecznym upływie terminu do zaskarżenia orzeczenia wydanego po rozpatrzeniu wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego przedstawia wnioskodawcy propozycję odszkodowania i zadośćuczynienia w wysokości nieprzekraczającej maksymalnych progów ustawowych (art. 67k ust. 2 u.p.p.). Niezgłoszenie takiej propozycji w powyższym terminie powoduje obowiązek wypłaty świadczeń w wysokości określonej we wniosku; w takiej sytuacji komisja wydaje stosowne zaświadczenie, stanowiące tytuł wykonawczy w rozumieniu przepisów k.p.c. regulujących postepowanie egzekucyjne (art. 67k ust. 4). Tytułem takim jest również zaakceptowana przez wnioskodawcę propozycja wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela lub szpital (art. 67k ust. 8 u.p.p.).

Ustawodawca przewidział możliwość wniesienia przez uczestników postępowania skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia wojewódzkiej komisji zarówno wydanego wskutek wniosek o ustalenie zdarzenia medycznego, jak i w wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy, zastrzegając jednak, że podstawę tego środka zaskarżenia mogą stanowić wyłącznie zarzuty naruszenia przepisów dotyczących postępowania przed wojewódzką komisją (art. 67m u.p.p.). Wprowadził również nakaz odpowiedniego stosowania w postępowaniu przed wojewódzką komisją - w kwestiach nieuregulowanych w art. 67a - 67m u.p.p. – wskazanych konkretnie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego (art. 67o u.p.p.).

W świetle przytoczonych unormowań, nie ulega wątpliwości, że kierownik podmiotu leczniczego, który– stosownie do art. 67d ust. 6 u.p.p. – nie przedstawił swojego stanowiska w sprawie, może zaskarżyć orzeczenie wydane przez komisję w drodze wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Wynika to jednoznacznie z brzmienia art. 67 ust. 7 u.p.p., który nie wiąże uprawnienia wymienionych w nim podmiotów do zaskarżenia orzeczenia z ich aktywnością w postępowaniu poprzedzającym wydanie orzeczenia. Przepis ten nie precyzuje również, na jakich zarzutach może zostać oparty wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Trudno uznać, że ograniczenia w tym zakresie wynikają z treści art. 67d ust. 6 zdanie trzecie u.p.p. Określony w tym przepisie skutek zaniechania odniesienia się do wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego został oparty na założeniu, że podmiot leczniczy w sposób milczący akceptuje wskazane we wniosku okoliczności oraz proponowaną w nim wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia. Założenie takie nie może rozciągać się na postępowanie odwoławcze, skoro zakres zarzutów możliwych do podniesienia we wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy nie został ograniczony. Wniosek taki byłby uzasadniony również w przypadku przyjęciu odmiennego zapatrywania i uznania, że w postępowaniu odwoławczym podmiot leczniczy nie może już – ze względu na swoje wcześniejsze zaniechanie -podważać okoliczność wskazanych we wniosku. Również w bowiem w takiej sytuacji mógłby on podnieść zarzut dokonania przez komisję wadliwej kwalifikacji zdarzenia wskazanego we wniosku jako zdarzenia medycznego, a przez to – implicite - podważać zasadność zgłoszonych roszczeń odszkodowawczych. Trzeba zauważyć, że ustawodawca chcąc ograniczyć podstawy skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia wojewódzkiej komisji uczynił to w sposób wyraźny (art. 67m u.p.p.).

Wykładnia art. 67d ust. 6 u.p.p., dokonana z uwzględnieniem innych przepisów zamieszczonych w Rozdziale 13a u.p.p., nie pozwala uznać, że zaniechanie przez podmiot leczniczy zajęcia stanowiska w sprawie na podstawie art. 67 ust. 6 zdanie drugie u.p.p. powoduje automatycznie utratę w toku dalszego postępowania możliwości kwestionowania wysokości wskazanego we wniosku odszkodowania i zadośćuczynienia. Tym samym należy przyjąć, że w rozważanym przypadku podmiot leczniczy może po wydaniu orzeczenia na skutek żądania ponownego rozpatrzenia sprawy przedstawić propozycję odszkodowania i zadośćuczynienia w wysokości innej niż wskazana we wniosku, jednak nie wyższej niż określona w art. 67 ust. 7 u.p.p. Wniosek taki potwierdza brzmienie art. 67k ust. 1 u.p.p. Trzeba podkreślić, że możliwość wystawienie przez komisję zaświadczenia stanowiącego tytuł wykonawczy została dopuszczona tylko w przypadku nieprzedstawienia propozycji odszkodowania i zadośćuczynienia, a nie utraty takiej możliwości (art. 67 ust. 4 u.p.p.). Spostrzeżenie to jest istotne, gdyż przesłanki warunkujące wystawienie tytułu wykonawczego muszą być interpretowane ściśle. Reguła ta – co trafnie dostrzegł Sąd Apelacyjny - nabiera szczególnego znaczenia w przypadku tytułów wykonawczych niepochodzących od sądu.

Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. orzekł, jak na wstępie.

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 06/2017

Podmiot leczniczy, który nie przedstawił stanowiska odnoszącego się do wniosku o ustalenie zdarzenia medycznego, może po wydaniu orzeczenia w wyniku żądania ponownego rozpatrzenia sprawy przedstawić propozycję odszkodowania i zadośćuczynienia w wysokości innej niż wskazana we wniosku.

(uchwała z dnia 19 maja 2016 r., III CZP 13/16, G. Misiurek, I. Gromska-Szuster, K. Zawada, OSNC 2017, nr 4, poz. 41; BSN 2016, nr 5, s. 10; Rej. 2016, nr ,  s. 174)

Glosa

Małgorzaty Serwach, Prawo Asekuracyjne 2017, nr 1, s. 84

Glosatorka zwróciła uwagę na problemy związane z wykładnią regulacji odnoszących się do zasad prowadzenia postępowania przez wojewódzkie komisje ds. orzekania o zdarzeniach medycznych. W analizowanym stanie faktycznym, który stał się podstawą rozstrzygniętego omawianą uchwałą zagadnienia prawnego, do wojewódzkiej komisji ds. orzekania został złożony na podstawie art. 67a i nast. ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta wniosek o ustalenie zdarzenia medycznego.

Autorka zgłosiła uwagi krytyczne do zajętego w uchwale stanowiska. Stwierdziła, że umożliwienie kierownikowi podmiotu leczniczego przekreślenie skutków prawnych jego milczenia na wstępnym etapie postępowania lub przekroczenia ustawowego terminu może prowadzić do negatywnych konsekwencji. Wskazała jednak, że treść art. 67d ust. 6 ustawy, wprowadzającego fikcję prawną uznania zasadności roszczeń wnioskodawcy, wydaje się zbyt daleko idące. W jej ocenie, najlepszym rozwiązaniem byłoby bardziej aktywne włączenie wojewódzkich komisji ds. orzekania o zdarzeniach medycznych w proces ustalania wysokości należnego świadczenia. Zwróciła uwagę, że przekazywanie gotowych propozycji kierownika podmiotu leczniczego sprowadza komisję do roli pośrednika, przecząc mediacyjno-ugodowemu charakterowi postępowania.

Do omawianej uchwały glosę aprobującą sporządziła również T. Zimna (Lex nr 2041129).