Zażalenia w postępowaniu o egzekucji świadczeń niepieniężnych (art. 1055 k.p.c.)

Podstawy do złożenia zażalenia na postanowienie sądu wydane w trybie art. 1051 § 1 k.p.c. należałoby poszukiwać w przepisach o egzekucji świadczeń niepieniężnych, wśród których mieści się wspomniany przepis. Przepisy określające egzekucję takich świadczeń są jednak różnorodnie skonstruowane i o ile art. 1049 § 1 k.p.c., określając tryb egzekucji świadczenia polegającego na czynności, którą może wykonać za dłużnika także inna osoba, przewiduje od razu w swej treści zażalenie na postanowienie sądu, o tyle w treści art. 1050 i 1051 k.p.c. nie ma wzmianki o zażaleniu.

Podstawy do zażalenia na postanowienie wydane w trybie tych przepisów należy szukać wobec tego poza nimi.Zaskarżalności tych postanowień sądu wydanych w trakcie egzekucji świadczeń niepieniężnych dotyczy art. 1055 k.p.c., stanowiąc, że na postanowienia sądu co do: 

a) wezwania dłużnika do wykonania czynności, 

b) zagrożenia grzywną i 

c) jej zamiany na areszt oraz

d) co do zabezpieczenia szkody wierzyciela - przysługuje zażalenie. 

Przepis ten obejmuje postanowienia, w których sąd zastosował środki przymusu przewidziane w art. 1050 § 1 i 1053 § 1 k.p.c., oraz postanowienia dokonujące zabezpieczenia szkody wierzyciela, przewidziane w art. 1051 § 2 k.p.c. W artykule 1055 k.p.c. nie wymienia się postanowień o "nałożeniu" na dłużnika grzywny. Okoliczność ta jednak nie powinna prowadzić do wniosku, że postanowienie sądu o nałożeniu grzywny, przewidziane w art. 1051 § 1 k.p.c., nie podlega zaskarżeniu, i to zarówno ze względu na wagę tego postanowienia, jak i ze względu na zaskarżalność postanowienia sądu wydanego w pokrewnej sytuacji, której dotyczy art. 768 k.p.c.

Podstawy do zażalenia na postanowienie o nałożeniu na dłużnika grzywny (art. 1051 § 1 k.p.c.) można byłoby upatrywać w art. 1055 k.p.c. wtedy, gdyby przyjąć, że postanowienie o nałożeniu grzywny, które pociąga za sobą jednoczesne orzeczenie o zmianie grzywny - na wypadek jej nieściągnięcia - na areszt (art. 1053 § 1 k.p.c.), jest w gruncie rzeczy postanowieniem dotyczącym zamiany grzywny na areszt. Byłoby to jednak nazbyt uproszczone widzenie sprawy, podczas gdy jest ona złożona, bo podstawowym i samodzielnym problemem jest zasadność nałożenia i wysokość zastosowanej grzywny, a oddzielnym, pochodnym problemem jest zamiana tej grzywny na areszt, co sprowadza się w istocie do zgodnego z prawem przeliczenia kwoty grzywny na stosowną liczbę dni aresztu. W związku z tym wypada stwierdzić, że przepisy o egzekucji świadczeń niepieniężnych nie regulują zaskarżalności postanowień sądu wydanych na podstawie art. 1051 § 1 k.p.c.

W doktrynie przedstawiany jest pogląd, że zaskarżenie wspomnianych postanowień dopuszczalne jest na podstawie art. 394 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy podziela ten pogląd. Wobec tego zaś, że egzekucja z art. 1051 § 1 k.p.c. może być prowadzona na podstawie tego samego tytułu wykonawczego wielokrotnie i że trudno byłoby zatem uznać w każdym z takich przypadków, iż nałożenie grzywny "kończy postępowanie w sprawie", podstawy do zażalenia na postanowienie sądu nakładające grzywnę należy szukać w art. 394 § 1 pkt 5 k.p.c. Treść tego przepisu jest tak pojemna, że może zmieścić także nałożenie grzywny na dłużnika.

Nie można podzielić sugestii, że w razie braku określenia w przepisach szczegółowych wpisu właściwego dla zażalenia na postanowienie nakładające na dłużnika grzywnę przewidzianą w art. 1051 § 1 k.p.c. należy stosować w drodze analogii wpis stosunkowy, i to z kilku powodów. Po pierwsze, postępowanie cywilne, w ramach którego stosuje się przepisy o kosztach sądowych, nie dopuszcza z reguły analogii. Po wtóre, zastosowanie wpisu stosunkowego może mieć miejsce tylko wtedy, gdy sprawa ma charakter majątkowy i kiedy chodzi w niej o przedmiot lub inne świadczenie, co do których wartość przedmiot sporu może być ustalona na podstawie art. 19 i nast. k.p.c. Wreszcie, po trzecie, i najważniejsze - należy kierować się zasadą prawa, że w razie braku unormowania szczegółowego należy korzystać z regulacji zawartych w przepisach ogólnych.

Uchwała SN z dnia 30 kwietnia 1993 r., III CZP 45/93

Standard: 33410 (pełna treść orzeczenia)