Zawieszenie biegu przedawnienia z powodu siły wyższej (art. 293 k.p.)

Pozostawanie w mocy przepisów prawa ograniczających uprawnienia pracowników, uznanych następnie przez Trybunał Konstytucyjny za sprzeczne z Konstytucją, nie stanowi okoliczności powodującej zawieszenie biegu przedawnienia roszczenia w rozumieniu art. 293 k.p. 

Zgodnie z tzw. teorią obiektywną za siłę wyższą w rozumieniu art. 293 k.p. uważa się zdarzenie nadzwyczajne, pochodzące z zewnątrz, niezależne od woli uprawnionego, którego nie można przewidzieć ani nie można mu zapobiec przy dołożeniu najwyższego stopnia staranności.

W wyroku z dnia 26 sierpnia 1992 r., I PRN 36/92, Sąd Najwyższy uznał, że pobyt za granicą w miejscu, w którym ze względu na toczącą się wojnę wstrzymana zostaje komunikacja oraz możliwość korespondencji z krajem ojczystym, jest zdarzeniem mającym znamiona siły wyższej w rozumieniu art. 293 k.p. Przepis ten jest wykładany w ten sposób, że przy ocenie niemożności dochodzenia roszczenia z powodu siły wyższej należy uwzględnić także elementy podmiotowe dotyczące uprawnionego, chodzi bowiem o to, że to uprawniony nie może dochodzić swoich roszczeń, nie zaś o to, że roszczeń w ogóle nie można dochodzić.

Choroba nie stanowi siły wyższej i nie powoduje zawieszenia biegu przedawnienia, również pobyt pracownika w areszcie, a także pobyt za granicą, nawet wymuszony, nie mogą być oceniane jako siła wyższa, powodująca zawieszenie biegu przedawnienia

Wyrok SN z dnia 18 grudnia 2002 r., I PKN 12/02

Standard: 60889 (pełna treść orzeczenia)

Pobyt za granicą w miejscu, w którym ze względu na toczącą się wojnę wstrzymana zostaje komunikacja oraz możliwość korespondencji z krajem ojczystym, jest zdarzeniem mającym znamiona siły wyższej w rozumieniu art. 293 k.p. 

Za siłę wyższą należy uznać zdarzenie pochodzące z zewnątrz, które ma charakter nadzwyczajny, nie da się przewidzieć, i któremu nie można zapobiec nawet przy dołożeniu najwyższego stopnia staranności. Przy ocenie niemożności dochodzenia roszczenia z powodu siły wyższej (art. 293 k.p.) należy uwzględniać także elementy podmiotowe dotyczące uprawnionego. Zgodnie z tym przepisem chodzi bowiem o to, że to uprawniony nie może dochodzić swych roszczeń, nie zaś o to, że roszczeń w ogóle nie można dochodzić. 

Sąd Najwyższy uznawał, że 

• choroba nie stanowi siły wyższej i nie powoduje zawieszenia biegu przedawnienia (orzeczenie z dnia 30 kwietnia 1960 r.)
• że pobyt za granicą, nawet przymusowy, nie może być oceniony jako siła wyższa, powodująca zawieszenie biegu terminu przedawnienia (orzeczenie z dnia 23 września 1958 r.)
• pobyt pracownika w areszcie nie skutkuje sam przez się zawieszenia biegu przedawnienia roszczeń, gdyż może on skierować pozew do sądu przez właściwe organy więzienne, lub też udzielić w ten sam sposób pełnomocnictwa do wytoczenia powództwa (orzeczenie z dnia 26 listopada 1954 r.). 

Jednakże w postanowieniu z dnia 5 listopada 1976 r. Sąd Najwyższy uznał za siłę wyższą, uzasadniającą zawieszenie biegu terminu przedawnienia, awarię instalacji centralnego ogrzewania, powodującą zalanie pomieszczeń, skutkiem czego była niemożność dostępu do archiwum. Przede wszystkim jednak w uzasadnieniu orzeczenia z dnia 26 listopada 1954 r. (BMS 1955, nr 7, s. 46, PiP 1955, nr 6, s. 1016) wyjaśnił, że gdyby w poszczególnym przypadku uprawniony spotkał się z odmową władz więziennych przesłania jego pozwu do sądu lub pełnomocnictwa wskazanej osobie, to okoliczność ta mogłaby mieć wpływ na zawieszenie biegu przedawnienia. Poglądy te należy podzielić i stosując te zasady do sytuacji powódki należało ustalić i ocenić rzeczywistą możliwość wytoczenia przez nią powództwa przez wysłanie pocztą pozwu skierowanego do sądu polskiego, biorąc pod uwagę zarówno okoliczności obiektywne (możliwość wysyłania korespondencji, możność poruszania się, stosunek władz libijskich do obcokrajowców), jak i podmiotowe (np. stan kontaktów z pracodawcą, stan zagrożenia osobistego itp.).

Wyrok SN z dnia 26 sierpnia 1992 r., I PRN 36/92

Standard: 33388 (pełna treść orzeczenia)