Ubezwłasnowolnienie - charakterystyka
Ubezwłasnowolnienie (art. 13 i 16 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Cywilizowane, nowoczesne podejście do osób z niepełnosprawnościami, w tym cierpiących na schorzenia natury psychicznej, zakłada umożliwienie im funkcjonowania, w społeczeństwie, o ile jest to tylko możliwe, na takich samych zasadach, jak osoby zdrowe (pełnosprawne). Szczególnie akcentuje się konieczność zachowania pełni uprawnień tych osób w sferze obrotu prawnego oraz praw politycznych, przede wszystkim wyborczych (por. art. 12 Konwencji (...) o prawach osób niepełnosprawnych, Dz. U.2012.1169). W tej sytuacji szczególnie ostrożnie należy podchodzić do stosowania instytucji ubezwłasnowolnienia, która w prawie polskim skonstruowana została w sposób mało elastyczny, w znacznej części pozostając w sprzeczności z dominującymi tendencjami w prawie międzynarodowym i przyjętymi tam standardami postępowania z osobami niepełnosprawnymi, w tym z uwagi na zaburzenia psychiczne.
Należy zauważyć bowiem, że, także przy ubezwłasnowolnieniu częściowym, osoba ubezwłasnowolniona zostaje pozbawiona pełnej zdolności do czynności prawnych oraz czynnego i biernego prawa wyborczego (por. art. 15 kc, art. 62 ust. 2, art. 99 oraz art. 127 ust. 3 Konstytucji RP, a także art. 10 § 2 pkt. 3 oraz art. 11 § 2 Kodeksu wyborczego).
Przepisy art. 13 kc oraz art. 16 kc, zezwalające na ubezwłasnowolnienie, muszą być stosowane w związku z tym restrykcyjnie, wyłącznie we właściwie zdefiniowanym interesie chorego.
W żadnym wypadku nie można tu kierować się schematyzmem czy oportunizmem, np. stawiając na pierwszym planie komfort osób z rodziny chorego czy też względy natury utylitarnej, związane z ułatwieniami dla instytucji i organów zajmujących się osobami z zaburzeniami o podłożu psychicznym (por. np. postanowienia SN: z dnia 29 grudnia 1983 r., I CR 377/83, z dnia 30 stycznia 2015 r., III CSK 149/14).
Nawet jednak w przypadku ustalenia występowania przesłanek do ubezwłasnowolnienia należy zawsze rozważyć, czy w ostatecznym rezultacie nie będzie to rozwiązanie gorsze przy uwzględnieniu całości interesów osoby mającej zostać ubezwłasnowolnioną (por. postanowienie SN z dnia 14 lutego 1974 r., I CR 8/74, OSNCP, z. 1 z 1975 r., poz. 12).
Orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu ma bowiem, co oczywiste, charakter fakultatywny (zob. np. postanowienia SN: z dnia 26 kwietnia 1968 r., II CR 70/68, z dnia 5 stycznia 1977 r., I CR 450/76 oraz z dnia 28 sierpnia 1979 r., IV CR 268/79
Postanowienie SA w Poznaniu z dnia 4 marca 2020 r., I ACa 383/19
Standard: 57553 (pełna treść orzeczenia)
Celem instytucji ubezwłasnowolnienia nie jest zwolnienie osoby, której ubezwłasnowolnienie dotyczy, z ciążących na niej obowiązków o charakterze majątkowym, w tym obowiązków względem wierzycieli, którzy wszczęli egzekucję poprzez umorzenie toczących się postępowań egzekucyjnych.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 grudnia 1983 r., I CR 377/83, LEX nr 8582, ubezwłasnowolnienie jest instytucją powołaną w wyłącznym interesie osoby chorej, która z przyczyn określonych w art. 13 § 1 k.c. nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem albo z przyczyn określonych w art. 16 § 1 k.c. potrzebuje pomocy do prowadzenia spraw życia codziennego. Instytucja ubezwłasnowolnienia nie służy dobru wnoszącego o ubezwłasnowolnienie i rodziny tegoż wnoszącego.
Ubezwłasnowolnienie leży w interesie osoby ubezwłasnowolnionej także wtedy, gdy w jego wyniku stworzone zostaną korzystniejsze warunki do uporządkowania stosunków majątkowych tej osoby. Prawa majątkowe osoby ubezwłasnowolnionej mogą być z korzyścią dla niej reprezentowane przez opiekuna prawnego (art. 13 § 2 k.c.), który we wszystkich ważniejszych sprawach dotyczących osoby i majątku podopiecznego musi uzyskiwać zgodę sądu opiekuńczego (art. 156 w zw. z art. 175 k.r.o.) – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 1981 r., II CR 11/81, LEX nr 8308.
Postanowienie SR Szczecin - Prawobrzeże i Zachód z dnia 12 marca 2013 r., IX Co 886/13
Standard: 9252
Standard: 53122
Standard: 3528
Standard: 3527
Standard: 19404
Standard: 57588