Odpowiedzialność banku za nieterminowe wykonanie dyspozycji zamknięcia rachunku i przekazania środków do innego banku

Bank ponosi odpowiedzialność za szkodę wynikłą z nieterminowego doręczenia przez pocztę dokumentów dotyczących wykonania dyspozycji posiadacza rachunku w przedmiocie jego zamknięcia i przekazania do innego banku zgromadzonych w nim środków pieniężnych, chyba że strony umowy rachunku bankowego postanowiły inaczej. 

Z treści zobowiązań banku w ramach umowy rachunku bankowego (art. 725 k.c.) wynika, że przyjmuje on obowiązki depozytariusza, z którymi związana jest powinność zwrotu zgromadzonych na rachunku środków pieniężnych. Obowiązek taki wyraźnie akcentuje art. 726 k.c., który przyjmuje, że bank na każde żądanie posiadacza rachunku zobowiązany jest do zwrotu w całości lub części wykazanych w nim środków pieniężnych. Również art. 14 ust. 2 Prawa bankowego, pozostawiając posiadaczowi rachunku swobodę w dysponowaniu swoimi środkami pieniężnymi, podkreśla jego uprawnienia także w zakresie żądania zwrotu.

Żądanie zamknięcia rachunku bankowego oznacza, iż jego posiadacz zlecił bankowi zwrot całej sumy pieniężnej pozostałej na rachunku zgodnie z przysługującym mu uprawnieniem do otworzenia rachunku w innym banku.

Nie należy przyjmować, że bank staje się wolny od długu już z chwilą samego wystawienia właściwego dokumentu operacyjnego (przelewu, awiza uznaniowego) i nadania go w pocztowej przesyłce poleconej na adres wskazanego przez wierzyciela banku, w którym otwarty został jego rachunek. Do tego niezbędne jest aby posiadacz zamkniętego rachunku uzyskał możliwość swobodnego rozporządzania zwracanymi środkami pieniężnymi, co wiąże się z wpływem do nowego banku przesłanej na jego adres dokumentacji. Rozstrzygająca jest tu chwila spełnienia świadczenia. Wtedy spełnione świadczenie nabiera charakteru rzeczywistego. Wymaga podkreślenia, że zwrot środków pieniężnych w obrocie bezgotówkowym (na rachunek bankowy wierzyciela) jest świadczeniem pieniężnym w rozumieniu art. 454 § 1 zd. 2 k.c. (dług oddawczy), a wobec tego w braku odmiennej woli stron zwrot powinien nastąpić w miejscu ulokowania przez wierzyciela rachunku bankowego stosownie do wyrażonej w tym przepisie zasady.

Spełnienie przez bank wymagań co do zachowania należnej staranności przy podejmowaniu operacji rozliczeniowych (art. 355 § 1 k.c.) nie daje jeszcze podstawy do uwolnienia go od odpowiedzialności za wykonanie zobowiązania w przedmiocie zwrotu otrzymanych środków pieniężnych aż do chwili, gdy nastąpi rzeczywiste spełnienie świadczenia. W zakresie samego zwrotu zobowiązanie banku nie ma charakteru zobowiązania starannego działania, gdyż bank przyjmuje na siebie odpowiedzialność za osiągnięcie przez kontrahenta takiego "rezultatu", który jest z góry założony w umowie rachunku bankowego.

Termin spełnienia świadczenia wyznacza obowiązek banku bezzwłocznego przeprowadzenia operacji rozliczeniowych w celu wykonania dyspozycji posiadacza rachunku (por. art. 455 k.c.).

Skutki opóźnienia świadczenia pieniężnego określa art. 481 § 1 k.c. w postaci uprawnienia wierzyciela do żądania odsetek za czas opóźnienia, natomiast przy kwalifikowanym opóźnieniu (zwłoce) wierzyciel uzyskuje też prawo do naprawienia przez dłużnika szkody wynikłej ze zwłoki (art. 477 § 1 k.c.).

Uchwała SN z dnia 20 listopada 1992 r., III CZP 138/92

Standard: 33347 (pełna treść orzeczenia)