Przedawnienie roszczeń ze zbrodni stalinowskich

W przypadku zbrodni stalinowskich, popełnionych przez funkcjonariuszy Państwa, których sprawcy pozostali bezkarni, bieg przedawnienia roszczeń odszkodowawczych w stosunku do Skarbu Państwa nie rozpoczął się do czasu zmiany ustroju w 1989 r. (por. uchwałę SN III CZP 76/96 i wyroki SN z dnia 11 lutego 1997 r., II CKN 78/96 i z dnia 23 września 1998 r.,  oraz z dnia 29 listopada 2001 r., V CKN 1725/00).

Wyrok SN z dnia 12 października 2011 r., II CSK 34/11

Standard: 70169 (pełna treść orzeczenia)

W przypadku zbrodni stalinowskich, popełnionych przez funkcjonariuszy Państwa, których sprawcy pozostali bezkarni, bieg przedawnienia roszczeń odszkodowawczych w stosunku do Skarbu Państwa nie rozpoczął się do czasu zmiany ustroju w 1989 r. (por. uchwałę SN, z dnia 11 października 1996, III CZP 76/96 i wyroki SN z dnia 11 lutego 1997 r., II CKN 78/96 i z dnia 23 września 1998 r. oraz z dnia 29 listopada 2001 r., V CKN 1725/00).

Wyrok SN z dnia 10 listopada 2006 r., I CSK 222/06

Standard: 70614 (pełna treść orzeczenia)

Ustawodawstwo powojenne odniosło się po raz pierwszy do kwestii odpowiedzialności osób za zbrodnie stalinowskie w ustawie z dnia 4 kwietnia 1991 r. o zmianie ustawy o Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce – Instytucie Pamięci Narodowej (Dz.U. Nr 45, poz. 195), wprowadzając w art. 1 pkt 5 tej ustawy zasadę ich nieprzedawniania się na równi ze zbrodniami hitlerowskimi i zbrodniami wojennymi lub zbrodniami przeciwko ludzkości. Ta i późniejsze regulacje prawne dotyczyły nieprzedawniania się odpowiedzialności karnej, nie wspominały natomiast o odpowiedzialności odszkodowawczej. W tej sytuacji w judykaturze trafnie przyjęto, że przedawnienie roszczeń o naprawienie przez Skarb Państwa szkody wyrządzonej czynami stanowiącymi zbrodnie stalinowskie należy oceniać na podstawie dotychczasowych przepisów prawa cywilnego (por. uchwałę SN z dnia 11 października 1996 r., III CZP 76/96). Sąd Najwyższy podkreślił, że w ramach takiej oceny, przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy, sąd powinien ocenić, czy nie zachodziła przeszkoda powodująca, iż przedawnienie nie rozpoczęło biegu, względnie że bieg przedawnienia uległ zawieszeniu. Sąd powinien również mieć na względzie, czy w konkretnych okolicznościach podniesienie zarzutu przedawnienia nie stanowi nadużycia prawa. Potwierdzenie trafności tego stanowiska prawnego zawiera wyrok z dnia 23 września 1998 r., II CKN 885/97 (nie publ.), a w wyroku z dnia 11 lutego 1997 r., II CKN 78/96 Sąd Najwyższy uznał, że warunki ustroju totalitarnego powodowały, iż faktyczne dochodzenie naprawienia szkód wyrządzonych zbrodniami tego systemu było niemożliwe, co upoważnia do potraktowania tego stanu rzeczy jako powszechnej, nadzwyczajnej przeszkody o charakterze obiektywnym na równi z siłą wyższą w rozumieniu art. 277 pkt 4 k.z., art. 109 pkt 4 p.o.p.c. i art. 121 pkt 4 k.c. Dlatego, zdaniem Sądu Najwyższego, na podstawie powołanych przepisów, w przypadku zbrodni stalinowskich, popełnionych przez funkcjonariuszy państwa, których sprawcy pozostali bezkarni, bieg przedawnienia roszczeń odszkodowawczych w stosunku do Skarbu Państwa nie rozpoczął się do czasu zmiany ustroju w 1989 r.

Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela w pełni tę interpretację prawną kwestii przedawnienia przyjętą w powołanych orzeczeniach

Wyrok SN z dnia 29 listopada 2001 r., V CKN 1725/00

Standard: 52621 (pełna treść orzeczenia)