Wygaśnięcie użytkowania wieczystego

Do wygaśnięcia prawa użytkowania wieczystego nie dochodzi dopiero, tak jak przy ustanowieniu tego prawa (art. 27 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami - jedn. tekst: Dz.U. z 2018 r., poz. 2204 ze zm. - dalej: „u.g.n.”), z chwilą konstytutywnego wpisu w postaci wykreślenia tego prawa z księgi wieczystej. Ustawodawca bowiem wyraźnie wskazuje sytuacje, w których do wygaśnięcia określonego prawa niezbędny jest dodatkowo konstytutywny wpis w księdze wieczystej w postaci wykreślenia tego prawa z księgi wieczystej (por. art. 246 § 2 k.c. w odniesieniu do wygaśnięcia ograniczonego prawa rzeczowego na skutek jego zrzeczenia się przez uprawnionego). Nie ma analogicznego przepisu w odniesieniu do wygaśnięcia prawa użytkowania wieczystego na skutek upływu okresu, na jaki prawo to zostało ustanowione. Innym natomiast zagadnieniem jest to, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że do podważenia domniemania wynikającego z art. 3 ust. 1 u.k.w.h. w odniesieniu do wpisanego prawa użytkowania wieczystego z uwagi na konstytutywny charakter tego wpisu może dojść jedynie w drodze powództwa przewidzianego art. 10 ust. 1 u.k.w.h. (por. uchwała SN z dnia 13 stycznia 2011 r., III CZP 123/10, oraz wyroki SN z dnia 8 grudnia 2004 r., I CK 389/04, z dnia 4 marca 2011 r., I CSK 340/10 i z dnia 9 listopada 2011 r., II CSK 104/11).

Wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2019 r., I CSK 172/18

Standard: 84980 (pełna treść orzeczenia)

W razie stwierdzenia nieważności umowy o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste i wykreślenia z księgi wieczystej tego prawa ustanowiona na nim hipoteka wygasa (art. 241 k.c.).

Artykuł 241 k.c. normuje skutki wygaśnięcia prawa wieczystego użytkowania. Do najważniejszych przyczyn wygaśnięcia użytkowania wieczystego należą:

1. upływ czasu, na który użytkowanie wieczyste zostało ustanowione,
2. rozwiązanie przez strony umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste,
3. zrzeczenie się użytkowania wieczystego,
4. konfuzja, tzn. przejście użytkowania wieczystego na właściciela,
5. rozwiązanie umowy o ustanowieniu użytkowania wieczystego ze względu na jej nienależyte wykonywanie przez użytkownika,
6. wywłaszczenie.

Są to przyczyny różne, które jednak czy to w wyniku czynności prawnej, czy zaistnienia określonego zdarzenia prowadzą do tego samego skutku, a mianowicie do tego, że prawo wieczystego użytkowania przestaje istnieć.

Przy stwierdzeniu nieważności umowy o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste trzeba przyjąć, że sytuacja jest odmienna, gdyż prawo użytkowania wieczystego mimo wpisania go do księgi wieczystej w ogóle nie powstało. Oczywiste jest jednak podobieństwo obu sytuacji, przede wszystkim w zakresie praktycznych skutków wygaśnięcia czy też niepowstania prawa. Dotyczy to w szczególności losu ustanowionych obciążeń tego prawa, między innymi hipoteki, które bez niego nie mogą istnieć.

Z tego względu uznać należy za dopuszczalne zastosowanie w drodze analogii do rozważanego przypadku art. 241 k.c.

Uchwała SN z dnia 22 września 1995 r., III CZP 119/95

Standard: 33265 (pełna treść orzeczenia)