Uwłaszczenie państwowych osób prawnych po 1989 r.

Do wejścia w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 3, poz. 11) obowiązywała zasada jednolitej własności państwowej, zgodnie z którą państwo było jedynym właścicielem składników mienia państwowego, którymi zarządzało za pośrednictwem państwowych osób prawnych oraz państwowych jednostek organizacyjnych, pozbawionych zdolności prawnej. W następstwie jej zniesienia państwowe osoby prawne uzyskały zdolność prawną w zakresie nabywania składników majątkowych na własność (por. uchwała (7) SN z dnia 18 czerwca 1991 r., mająca moc zasady prawnej, III CZP 38/91).

W obecnym stanie prawnym własność i inne prawa majątkowe przysługujące Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom prawnym, stanowią wprawdzie mienie państwowe, ale odwołanie się w art. 441 k.c. do alternatywy rozłącznej nakazuje przyjąć, że pojęcie to należy rozumieć jako samodzielną kategorię prawną, dotyczącą stosunków ekonomicznych a nie własnościowych.

Państwowa osoba prawna nabywa zatem własność w imieniu własnymi na własną rzecz i dysponuje pełną triadą uprawnień właścicielskich.

Pomiędzy Skarbem Państwa a państwowymi osobami prawnymi istnieją nadal strukturalne i majątkowe powiązania, przy czym uprawnienia majątkowe Skarbu Państwa względem nich określają odrębne przepisy, w szczególności regulujące ich ustrój (art. 44[1] § 2 k.c.). Przewidują one, jako zasadę, że składniki funduszu założycielskiego pochodzą z wydzielonego majątku państwowego, a w wypadku likwidacji osoby prawnej, jej majątek przypada państwu.

Uchwała SN z dnia 14 czerwca 2019 r., III CZP 6/19

Standard: 64035 (pełna treść orzeczenia)

Z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 3, poz. 11) zniesiona została zasada, że jedynie Skarbowi Państwa może przysługiwać prawo własności mienia państwowego, w wyniku czego państwowe osoby prawne uzyskały zdolność prawną w zakresie nabywania składników majątkowych na własność.

Zmiana art. 128 k.c. dokonana tą ustawą nie spowodowała przekształcenia przysługujących państwowym osobom prawnym - z mocy przepisów kodeksu cywilnego i ustaw szczególnych - uprawnień do części mienia ogólnonarodowego, pozostających w ich zarządzie w dniu wejścia w życie wymienionej ustawy.

Przekształcenie zarządu, w odniesieniu do budynków, innych urządzeń i lokali znajdujących się na tych gruntach - w prawo własności, nastąpiło na podstawie ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464), a co do innych składników majątkowych (w prawo własności) nastąpiło na podstawie ustaw określających ustrój majątkowy państwowych osób prawnych.

Uchwała SN z dnia 18 czerwca 1991 r., III CZP 38/91

Standard: 32886 (pełna treść orzeczenia)