Zakaz zbywania i obciążania nieruchomości (art. 747 pkt 3 k.p.c.)
Sposoby zabezpieczeń roszczeń pieniężnych (art. 747 k.p.c.)
Stosownie do treści art. 16 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, w księdze wieczystej poza prawami rzeczowymi, mogą być ujawnione - w przypadkach przewidzianych w przepisach ustawowych - prawa osobiste i roszczenia, zaś skutkiem wpisu roszczeń wymienionych w art. 16 ust. 2 pkt 2-4 jest przekształcenie z mocy art. 17 tej ustawy roszczenia przeciwko oznaczonej osobie w roszczenie przeciwko każdoczesnemu właścicielowi.
W literaturze przedmiotu sporna jest w związku z takim uregulowaniem dopuszczalność wpisywania tak ostrzeżenia o zakazie zbywania lub obciążania nieruchomości, jak i ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu.
Według dominującego poglądu, wpisanie takiego ostrzeżenia z art. 747 k.p.c. nie pociąga bowiem za sobą jakichkolwiek skutków materialnoprawnych, w szczególności dokonanej wbrew niemu czynności prawnej i ma jedynie taki skutek, że w razie nabywania prawa, przeciwko któremu wymierzone jest ostrzeżenie, każdy nabywca będzie w złej wierze w świetle art. 6 ust. 1 i 2 ustawy o księgach wieczystych, a więc pozbawiony ochrony w postaci rękojmi. Ujawnienie w księdze wieczystej ostrzeżenia o zakazie zbywania lub obciążania tych praw jest zatem, według powszechnie akceptowanego poglądu, kompromisem pomiędzy interesem uprawnionego a wymaganiami bezpieczeństwa obrotu, które sprzeciwiają się ograniczeniom w swobodnym rozporządzaniu prawami rzeczowymi.
Bez względu na to czy wpis prawa nabytego przez osobę trzecią - mimo zakazu zbywania nieruchomości zawartego w postanowieniu o zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego wydanego w trybie art. 755 w zw. z art. 747 k.p.c. - ma charakter konstytutywny czy deklaratoryjny umowa taka nie jest nieważna. Wpis w dziale III księgi wieczystej o zakazie zbywania nieruchomości lub prawa wieczystego skierowany jest do nabywcy nieruchomości i sprawia, że ten kto nabywa jej własność lub wieczyste użytkowanie czyni to z ograniczeniem wynikającym z treści wpisanego roszczenia, skutecznego względem niego i oznaczającego, że osoba uprawniona z roszczenia zabezpieczonego wpisem w księdze wieczystej może je realizować w stosunku do każdego właściciela nieruchomości na podstawie art. 17 u.k.w.h., bez potrzeby sięgania do art. 59 k.c. (postanowienie SN z dnia 29 stycznia 2004 r. IV CK 347/0
Wyrok SA w Szczecinie z dnia 23 czerwca 2016 r., I ACa 87/16
Standard: 37270 (pełna treść orzeczenia)
Przy wykonywaniu postanowienia o zabezpieczeniu, polegającego na ustanowieniu zakazu zbywania i obciążania nieruchomości oskarżonego, która nie ma urządzonej księgi wieczystej, założenie księgi wieczystej (zbioru dokumentów) następuje na żądanie uprawnionego organu, który wydał postanowienie o zabezpieczeniu (art. 61 ust. 1 zdanie 2 i art. 124 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece - Dz. U. Nr 19, poz. 147); organ ten, jako uczestnik postępowania wieczystoksięgowego, jest też zobowiązany do przedstawienia dokumentów, niezbędnych do założenia księgi wieczystej (zbioru dokumentów).
Zasadą jest, że założenie księgi wieczystej (zbioru dokumentów) następuje na wniosek, uprawnionym zaś do zgłoszenia wniosku jest między innymi wierzyciel, jeżeli przysługuje mu prawo, które może być wpisane do księgi wieczystej. Przepisy szczególne określają wypadki, w których założenie księgi wieczystej może nastąpić z urzędu (art. 61 ust. 1 zdanie 2 i art. 124 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych). Również wpisy dokonywane są na wniosek osób (fizycznych lub prawnych), na których rzecz wpis ma nastąpić albo których prawo wpisem ma być dotknięte, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (art. 38 ust. 3 ustawy o księgach wieczystych). Wobec braku szczególnych unormowań w przepisach k.p.k. i k.k.w. stanowiących, że przy wykonywaniu zabezpieczenia na nieruchomości oskarżonego, która nie ma urządzonej księgi wieczystej (zbioru dokumentów), założenie księgi wieczystej oraz złożenie postanowienia o zakazie zbywania i obciążania nieruchomości następuje z urzędu - należy przyjąć, że założenie księgi wieczystej (zbioru dokumentów) następuje na wniosek wierzyciela. W danym wypadku wierzycielem jest Skarb Państwa reprezentowany przez prokuratora. Prokurator bowiem w stadium postępowania przygotowawczego, działając na podstawie art. 250 k.p.k., wydał postanowienie o zabezpieczeniu i on jest legitymowany do złożenia wniosku o założenie zbioru dokumentów.
W postępowaniu wieczystoksięgowym, do którego mają zastosowanie przepisy art. 506-525 k.p.c., uczestnikiem postępowania jest uprawniony organ i on jest przede wszystkim zobowiązany do przedstawienia dokumentów niezbędnych do założenia księgi wieczystej.
Uchwała SN z dnia 2 września 1986 r., III CZP 64/86
Standard: 32606 (pełna treść orzeczenia)