Spór co do ważności umowy darowizny w postępowaniach działowych

Z chwilą wszczęcia postępowania o dział spadku nie jest dopuszczalne odrębne postępowanie o ustalenie nieważności umowy darowizny zawartej przez spadkodawcę ze spadkobiercą.

Do sporów o prawo własności zalicza się spory o istnienie przedmiotu współwłasności. Niewątpliwie zatem do tej kategorii trzeba zaliczyć spór o to, czy określony przedmiot należy do spadku, a do rozstrzygnięcia takiego sporu właśnie zmierza żądanie ustalenia, że umowa darowizny takiego przedmiotu, zawarta inter vivos przez spadkodawcę z jednym ze spadkobierców, jest nieważna. W razie uznania takiej umowy za nieważną przedmiot ten wchodzi do spadku i podlega podziałowi. Spór taki zatem należy do kategorii określonej w art. 618 § 1 k.p.c. co oznacza, że powinien zostać rozstrzygnięty w postępowaniu działowym.

 Wyrok SN z dnia 8 lutego 2012 r., V CSK 49/11

Standard: 68969 (pełna treść orzeczenia)

Spór co do ważności umowy darowizny udziału w rzeczy wspólnej toczący się pomiędzy współwłaścicielami jest sporem o prawo własności w rozumieniu art. 618 § 1 k.p.c.

Sporem o prawo własności w rozumieniu art. 618 § 1 k.p.c. jest każdy spór toczący się pomiędzy współwłaścicielami, w wyniku rozstrzygnięcia którego może okazać się, że osoba występująca jako współwłaściciel rzeczy, do której należy określony w niej udział, nie jest w ogóle współwłaścicielem, lub że przysługuje jej udział w rzeczy w innej wysokości. 

Również spór co do ważności umowy darowizny udziału w rzeczy wspólnej, toczący się pomiędzy współwłaścicielami, jest sporem o prawo własności w rozumieniu art. 618 § 1 k.p.c. Konsekwencją rozstrzygnięcia takiego sporu - niezależnie od podstawy faktycznej i prawnej zarzutu nieważności umowy darowizny - jest mianowicie uznanie, że dana osoba (darczyńca lub obdarowany) jest współwłaścicielem rzeczy, tzn. że także osobie tej przysługuje - poza uprawnionymi - prawo własności rzeczy i określenie, jaka jest wielkość należącego do niej udziału w rzeczy wspólnej, oraz uznanie, że inna osoba (darczyńca lub obdarowany) nie jest w ogóle współwłaścicielem, lub że wielkość jej udziału w rzeczy wspólnej jest mniejsza aniżeli uprzednio określona.

Skoro toczący się pomiędzy współwłaścicielami spór co do ważności umowy darowizny udziału w rzeczy wspólnej jest sporem o prawo własności w rozumieniu art. 618 § 1 k.p.c., podlega on rozstrzygnięciu - stosownie do powołanego przepisu - w postępowaniu o zniesienie współwłasności, przy czym sąd może w tym przedmiocie wydać postanowienie wstępne. Z chwilą wszczęcia postępowania o zniesienie współwłasności odrębne postępowanie w sprawie obejmującej taki spór jest niedopuszczalne. Sprawę taką będącą w toku przekazuje się do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o zniesienie współwłasności (art. 618 § 2 k.p.c.).

Uchwała SN z dnia 19 grudnia 1986 r., III CZP 92/86

Standard: 32574 (pełna treść orzeczenia)