Obniżenie zryczałtowanej odpłatności agenta (art. 758[1] k.c.)

W ramach umownie przyjętego ryzyka gospodarczego agenta obciążają poniesione przez niego - ponad przyjęte założenia kalkulacyjne - koszty prowadzonego zakładu.

Obniżenie, w szczególnie usprawiedliwionych przypadkach, zryczałtowanej odpłatności agenta, m.in. na skutek uznania faktycznie poniesionych przez niego zwiększonych, ponad umownie przyjęte założenia kalkulacyjne, uzasadnionych w danych okolicznościach kosztów prowadzonego zakładu, może nastąpić - w razie stwierdzenia sprzeczności umowy z prawem lub zasadami współżycia społecznego - przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności zachodzących po stronie prowadzącego zakład.

W przypadku jednak stwierdzenia, że - mimo prawidłowego prowadzenia zakładu przez agenta - założeń (co do zryczałtowanej odpłatności i kosztów) określonych w kalkulacji, z uwagi na jej rażącą wadliwość, nie można było w zbliżonych granicach osiągnąć, sąd może uznać, że umowa zawarta przez strony jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego (art. 58 k.c.).

Wystąpi więc w takim przypadku potrzeba dokonania ustaleń także co do stopnia przyczynienia się każdej ze stron do niewykonania umowy, wysokości osiągniętych przez agenta dochodów, faktycznie poniesionych kosztów prowadzonego zakładu oraz ich zasadności i celowości, wysokości i terminowości uiszczonych przez agenta kwot zryczałtowanej odpłatności oraz należności za towar i in. Poczynienie tych wszystkich niezbędnych ustaleń będzie stanowiło podstawę prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy. Powyższe rozważania pozwalają przyjąć, że agenta, w ramach umownie przyjętego ryzyka gospodarczego, obciążają poniesione przez niego - ponad przyjęte założenia kalkulacyjne - koszty prowadzonego zakładu.

Obniżenie, w szczególnie usprawiedliwionych przypadkach, zryczałtowanej odpłatności agenta m.in. na skutek uznania faktycznie poniesionych przez niego zwiększonych, ponad umownie przyjęte założenia kalkulacyjne, uzasadnionych w danych okolicznościach kosztów prowadzonego zakładu, może nastąpić - w razie stwierdzenia sprzeczności umowy z prawem lub zasadami współżycia społecznego - np. w przypadku rażąco błędnej ekonomicznej i handlowej kalkulacji zryczałtowanej odpłatności i kosztów, nie uwzględniającej odpowiedniego zysku dla przedsiębiorstwa oraz godziwego dochodu dla agenta - przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności zachodzących po stronie prowadzącego zakład, nieosiągnięciu planowych założeń na skutek okoliczności, za które agent nie odpowiada, sposobu prowadzenia zakładu, gospodarności, rzetelności i zapobiegliwości handlowej, wysokości uzyskanego dochodu, terminowości, wysokości uiszczenia zryczałtowanej odpłatności, i należności za towar i in. 

Wyrok SN z dnia 30 stycznia 1986 r., IV PR 4/86

Standard: 32482 (pełna treść orzeczenia)