Umieszczenie nieletniego, który nie popełnił czynu karalnego w zakładzie psychiatrycznym lub innym podobnym (art. 12 u.p.n.)

W stosunku do nieletniego wykazującego przejawy demoralizacji, u którego stwierdzono nałogowe używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, sąd rodzinny może orzec umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakładzie.

Kategoryczne brzmienie art. 12 prowadzi do wniosku, że przewidziane w nim środki odnoszą się tylko do nieletniego, który popełnił czyn karalny. Nie oznacza to jednak, że nieletni zdemoralizowany, który nie popełnił czynu karalnego, zostaje pozbawiony przez ustawę pomocy i ochrony w postaci leczenia w zakładzie zamkniętym lub opieki, zwłaszcza wtedy, gdy jest chory psychicznie, nałogowo używa alkoholu lub innych środków odurzających. Sąd rodzinny może nakazać zastosowanie leczenia, jakie przewiduje art. 12 ustawy, jednakże nie na podstawie tego przepisu, lecz na podstawie innych (ogólnych) przepisów, w szczególności na podstawie art. 6 pkt 11 w związku z art. 7, 33, 42 § 1, art. 55 i 56 ustawy, a także na podstawie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do którego odsyła art. 6 pkt 11. Przy wykładni przepisów ustawy należy uwzględniać, że mają one przede wszystkim charakter ochronny i resocjalizacyjny, a celem podstawowym przewidzianym w nich uregulowań i działań jest dobro nieletniego.

Art. 12 ustawy nie stanowi wyłącznej podstawy (nie jest wyłącznym źródłem) stosowania względem nieletniego środków leczniczych i leczniczo-wychowawczych. Regulując szczególny (kwalifikowany) przypadek (gdy nieletni popełnił czyn karalny), nie wyłącza możliwości umieszczenia nieletniego zdemoralizowanego, nadużywającego alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, w zakładzie psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakładzie. Przewidziana w nim regulacja potwierdza zasadę, że środki lecznicze i leczniczo-wychowawcze, jakie przewiduje ten przepis, mogą być stosowane również do nieletniego zdemoralizowanego, który nie popełnił czynu karalnego; tyle tylko, że nie na podstawie tego przepisu, lecz innych (ogólnych) przepisów, w szczególności art. 7 § 1 ustawy i art. 109 k.r.o. (art. 6 pkt 11)

 Uchwała SN z dnia 21 listopada 1984 r., III CZP 47/84

Standard: 32153 (pełna treść orzeczenia)