Dziedziczenie udziału w spadku, w skład którego wchodzi nieruchomość obciążona służebnością osobistą

Nabycie w drodze dziedziczenia udziału w spadku, w skład którego wchodzi nieruchomość obciążona służebnością osobistą, przez osobę, której służebność przysługuje, nie powoduje wygaśnięcia tej służebności. 

Służebność osobista, a zwłaszcza mieszkania, mająca charakter świadczenia alimentacyjnego służy celom konsumpcyjnym - w szerokim znaczeniu tego słowa - człowieka z reguły starszego lub chorego i zaspokaja w pełni jego określone potrzeby czy też potrzebę. Uprawnienie wynikające z dziedziczenia udziału w spadku, w skład którego wchodzi nieruchomość obciążona służebnością osobistą (mieszkania), nie zabezpiecza interesów osoby mającej służebność w takim samym zakresie. Wynika to chociażby z charakteru majątku spadkowego przypadającego kilku spadkobiercom, do którego to majątku stosuje się - aż do działu spadku - odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 1035 k.c.). Odpowiednie stosowanie przepisów o współwłasności oznacza zaś - między innymi - możliwość żądania przez spadkobierców, nie władających majątkiem spadkowym, dopuszczenia ich do współposiadania tego majątku (art. 206 k.c.), w tym do żądania podziału rzeczy należących do spadku do użytkowania, czy podziału zwanego quoad usum. Nie ulega żadnej wątpliwości, że dokonanie takiego podziału naruszyłoby zakres uprawnień osoby mającej służebność osobistą, wynikających z tego ograniczonego prawa rzeczowego.

Gdyby nawet założyć, że okoliczność, iż jednemu ze współspadkobierców przysługiwała służebność osobista na nieruchomości spadkowej, może (ale na pewno nie musi) rzutować na decyzję sądu dokonującego działu spadku w przedmiocie przyznania temu właśnie spadkobiercy tej nieruchomości, to i w tym wypadku nie byłoby podstaw do przyjęcia, iż z chwilą śmierci właściciela nieruchomości i nabycia udziału w spadku przez osobę uprawnioną osoba ta utraciła wszelką korzyść ze służebności. Przecież nie jest wykluczone, że okoliczność, iż spadkowa nieruchomość jest obciążona służebnością osobistą, może mieć wpływ na ocenę jej wartości, a w konsekwencji na wysokość spłat należnych spadkobiercom nie otrzymującym - w dziale spadku - tej nieruchomości w naturze od osoby nabywającej nieruchomość na własność (osoby mającej służebność).

Jest rzeczą oczywistą, że służebność osobista wygaśnie - na podstawie art. 247 k.c. - w razie przyznania w dziale spadku nieruchomości nie obciążonej osobie mającej tę służebność.

Uchwała SN z dnia 10 marca 1983 r., III CZP 3/83

Standard: 32017 (pełna treść orzeczenia)