Konwalidacja związku bigamicznego; prejudycjalność procesu rozwodowego

Względy celowości uzasadniają zawieszenie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. postępowania w sprawie o unieważnienie małżeństwa bigamicznego, jeżeli sąd nabierze uzasadnionego okolicznościami sprawy przekonania, że istnieją widoki na rozwiązanie poprzedniego małżeństwa w toczącym się już procesie rozwodowym i - co się z tym wiąże - na konwalidację związku bigamicznego, który funkcjonuje zgodnie z podstawowymi założeniami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Po prawomocnym bowiem rozwodzie małżeństwo bigamiczne traci cechę bigamiczności, czyli ulega konwalidacji, a w konsekwencji - biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili określonej w art. 316 k.p.c., przy uwzględnieniu wyjątków przewidzianych w art. 224 § 2 k.p.c. lub art. 326 § 1 k.p.c. - powództwo o jego unieważnienie należy oddalić na mocy art. 13 § 3 k.r.o. Oddalenie natomiast powództwa o rozwód poprzedniego małżeństwa uzasadnia unieważnienie małżeństwa bigamicznego.

Tezy o prejudycjalności procesu rozwodowego nie podważa fakt dopuszczalności unieważnienia małżeństwa bigamicznego przed prawomocnym zakończeniem tego procesu. Wydane bowiem w tych warunkach orzeczenie może się okazać przedwczesne w świetle wyniku jednocześnie toczącego się procesu rozwodowego. W każdym zaś razie stwarza ono społecznie szkodliwe ryzyko przejściowego unicestwienia małżeństwa, które - w razie rozwiązania poprzedniego małżeństwa przez rozwód - uległoby konwalidacji, przez co uniknięto by obiektywnie zbędnych czynności związanych z ponownym zawieraniem związku małżeńskiego przez te same osoby oraz z dokonywaniem dodatkowych wpisów w urzędzie stanu cywilnego.

O prejudycjalności procesu rozwodowego świadczy również to, że Sąd nie może orzec unieważnienia małżeństwa bigamicznego, jeżeli po zamknięciu rozprawy, a przed ogłoszeniem wyroku (art. 332 § 1 k.p.c.) poweźmie wiadomość, że w tym okresie uprawomocnił się wyrok orzekający rozwód poprzedniego małżeństwa bigamisty, czyli że upadła racja, dla której miał być unieważniony ex tunc związek bigamiczny. 

Postanowienie SN z dnia 17 listopada 1981 r., I CZ 119/81

Standard: 31899 (pełna treść orzeczenia)