Obowiązek wyzbycia się majątku w celu realizacji obowiązku alimentacyjnego

Z reguły nie można mówić o niedostatku osoby, która przez zbycie swego majątku lub jego części mogłaby sama, i to na czas dłuższy, z własnych środków zaspokoić swe usprawiedliwione potrzeby, zastrzegając zarazem, iż regułę tę należy stosować ze szczególną ostrożnością, uwzględniając wszelkie okoliczności, m.in. stan majątkowy, położenie materialne itd. osoby, która w pierwszej kolejności byłaby (w razie niezbywania majątku) zobowiązana do alimentacji (por. też wyrok  SN z dnia 12 grudnia 1975 r., III CRN 338/75). 

Za zasadę ogólną można przyjąć brak obowiązku naruszenia przez uprawnionego substancji rzeczy służących do bezpośredniego zaspokajania jego potrzeb, których mógłby dochodzić od zobowiązanego. Uprawniony nie ma też obowiązku naruszania substancji, gdyby sprzeciwiały się temu zasady współżycia społecznego.

Możliwość sprzedaży określonej rzeczy - niezależnie od tego, w jakim stanie się znajduje - zależy przede wszystkim od zaproponowania realistycznej ceny, a skarżąca nie wykazała, aby dokonanie sprzedaży w danym czasie groziło jej rażącą stratą. Nie ma również wystarczających podstaw do przyjęcia, że skarżąca jest osobą na tyle niezaradną, iż nie jest w ogóle w stanie dokonać sprzedaży, choćby z pomocą innych osób (np. pośredników).

Powódka podejmowała próbę sprzedaży mieszkania i trudno zaprzeczyć, iż w jej sytuacji jest to rozwiązanie w pełni racjonalne, zważywszy, że mieszkanie ma powierzchnię 132 m2, a lwią część miesięcznych kosztów utrzymania powódki (szacowane przez sądy na 1.800-2.000 zł) stanowią właśnie opłaty czynszowe (1.200 zł). Utrzymywanie tak dużego lokalu w sytuacji majątkowej skarżącej może być ocenione jako życie ponad stan - wyraźnie pogarszający się z biegiem czasu - i musiałyby zachodzić szczególne okoliczności (np. niedostateczność środków z umowy odwróconego kredytu hipotecznego, a zarazem nieprzezwyciężalne trudności w adaptacji do nowego miejsca zamieszkania albo do współzamieszkania z najemcami w powiązaniu z bardzo dobrą sytuacją majątkową drugiej strony) uzasadniające przerzucenie związanego z tym ciężaru na osoby zobowiązane do alimentacji. Jest bowiem jasne, że co do zasady powierzchnia mieszkania powódki wykracza dalece ponad to, co niezbędne do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb mieszkaniowych jednej osoby. Dlatego oczekiwanie jego sprzedaży nie narusza reguły, że co do zasady nie można wymagać od uprawnionego, by wyzbywał się domu lub lokalu mieszkalnego, który służy do zaspokojenia jego usprawiedliwionych potrzeb mieszkaniowych (por. też wyrok SN z dnia 29 maja 1998 r., II CKN 775/97). Trudno bowiem uznać, że dotyczy to także sytuacji, w której lokal ma charakter zbytkowny.

Wyrok SN z dnia 24 kwietnia 2018 r., V CNP 22/17

Standard: 56518 (pełna treść orzeczenia)

W szczególnych przypadkach, gdy sytuacja dziecka tego wymaga, rodzice mają obowiązek wyzbywania się posiadanego majątku bądź jego niektórych składników, aby w ten sposób podołać ciążącemu na nich obowiązkowi alimentacyjnemu, np. dla ratowania zdrowia dziecka.

Nie można wymagać od rodziców naruszenia przez zbycie substancji majątkowej, takiej jak gospodarstwo rolne, warsztat rzemieślniczy czy też inny zakład usługowy, jeżeli stanowią one źródło utrzymania rodziny. Nie byłoby to celowe także ze względów gospodarczych. Dopuszczalne jest natomiast zbycie przedmiotów stanowiących własność o charakterze nieprodukcyjnym, takich jak biżuteria, dzieła sztuki itp.

Zachodzi zawsze potrzeba zachowania rozsądnej równowagi pomiędzy zaspokajaniem potrzeb uprawnionego a poziomem życia zobowiązanego.

Uchwała SN z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86, wytyczne

Standard: 31609 (pełna treść orzeczenia)