Pojęcie posiadacza mechanicznego środka komunikacji

W orzecznictwie i literaturze przedmiotu przyjmuje się jednolicie, że przy określeniu pojęcia posiadacza pojazdu należy uwzględnić przepisy kodeksu cywilnego dotyczące posiadania (art. 336 k.c. i n.). Posiadanie oznacza faktyczne władztwo nad rzeczą.

Posiadaczem pojazdu jest osoba, która faktycznie nim włada. Bez znaczenia jest, czy włada w zakresie odpowiadającym prawu własności jako posiadacz samoistny czy też jako posiadacz zależny, w zakresie odpowiadającym ograniczonemu prawu rzeczowemu (użytkowanie, zastaw) lub obligacyjnemu (najem, dzierżawa, leasing), ani tego, czy włada nim w dobrej czy w złej wierze.

Posiadanie jest stanem faktycznym, nie dotyczą go zatem ograniczenia ustawowe o charakterze podmiotowym ustanowione dla nabycia prawa. Posiadaczem może być zatem osoba, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, także więc małoletni, jeżeli tylko – jak przyjmuje się w doktrynie – ma dostateczne rozeznanie i jest zdolny własnym działaniem nabyć posiadanie.

W praktyce może się zdarzyć, że jeden pojazd pozostaje w posiadaniu kilku posiadaczy, a skoro przepisy nie precyzują, na którym z nich ciąży wówczas obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia, to należy przyjąć, że spełnienie powyższej powinności przez jednego z nich zwalnia drugiego z przewidzianego ustawą obowiązku.

Wyrok SN z dnia 24 stycznia 2017 r., V CSK 215/16

Standard: 11113 (pełna treść orzeczenia)

Posiadaczem samoistnym pojazdu mechanicznego jest zazwyczaj jego właściciel lub współwłaściciel (współposiadacz samoistny), natomiast posiadanie zależne powstaje na ogół w wyniku wydania rzeczy stronie umowy zobowiązującej do przeniesienia posiadania rzeczy. Posiadaczem zależnym pojazdu mechanicznego jest więc ten, komu władztwo nad nim zostało przekazane mocą umowy przenoszącej władztwo nad cudzą rzeczą, lub ten, kto faktycznie włada pojazdem jakby taką umowę zawarł (wyrok SN z dnia 9 września 1977 r., II CR 304/77).

Istotą posiadania zależnego w rozumieniu art. 336 k.c. jest określone władztwo nad cudzą rzeczą zależne od treści prawa podmiotowego, które posiadacz wykonuje, przejawiające się w swobodzie dysponowania pojazdem co do sposobu, czasu i miejsca jego użycia, w określonym lub nieokreślonym czasie. Przyzwolenie jedynie na kierowanie pojazdem mechanicznym w czasie, gdy jego posiadacz znajduje się w jego wnętrzu, nie przenosi władztwa nad tym pojazdem na osobę kierującą i dlatego osoba taka nie staje się posiadaczem pojazdu upoważnionym do dysponowania nim chociażby w ograniczonym zakresie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 1977 r., II CR 463/77). 

Innymi słowy, posiadaczem zależnym pojazdu mechanicznego jest osoba, która włada nim w wykonywaniu innego prawa niż prawo własności (uchwały SN z dnia 8 czerwca 1977 r., III CZP 45/77 i z dnia 9 listopada 1977 r., III CZP 87/77).

Uchwała SN z dnia 22 kwietnia 2005 r., III CZP 99/04

Standard: 33250 (pełna treść orzeczenia)