Uchwała z dnia 1977-06-08 sygn. III CZP 45/77

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 45/77

Uchwała z dnia 8 czerwca 1977 r.

Przewodniczący: Sędzia SN J. Krajewski. Sędziowie SN: J. Ignatowicz, H. Dąbrowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Ireny U. przeciwko Państwowemu Zakładowi Ubezpieczeń - Inspektorat w G. o odszkodowanie, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Katowicach postanowieniem z dnia 29 kwietnia 1977 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.

"Czy ustalenie zakresu pojęcia posiadania zależnego w § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 sierpnia 1975 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie obowiązkowych ubezpieczeń komunikacyjnych (Dz. U. Nr 30, poz. 160) odpowiada treści art. 336 k.c., czy też treść tego pojęcia na gruncie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1974 r. w sprawie obowiązkowych ubezpieczeń komunikacyjnych (Dz. U. Nr 46, poz. 514) musi być specyficznie rozumiane w tym sensie, że posiadanie zależne w tym wypadku jest wyłącznie terminem prawa ubezpieczeniowego, tj. że zakres tego pojęcia jest inny niż określony w art. 336 k.c.?"

uchwalił:

Posiadaczem zależnym w rozumieniu § 5 i 19 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie obowiązkowych ubezpieczeń komunikacyjnych z 28 listopada 1974 r. (Dz. U. Nr 46, poz. 274) w brzmieniu tych przepisów ustalonych rozporządzeniem Rady Ministrów z 22 sierpnia 1975 r. (Dz. U. Nr 30, poz. 160) jest osoba, która włada pojazdem mechanicznym w zakresie innego prawa niż prawo własności (art. 336 k.c.).

Uzasadnienie

1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1974 r. w sprawie obowiązkowych ubezpieczeń komunikacyjnych (Dz. U. Nr 46, poz. 274) w brzmieniu nadanym mu nowelą z 22 sierpnia 1975 r. (Dz. U. Nr 30, poz. 160) w § 5 ust. 1 pkt 1 stanowi, iż zakład ubezpieczeń nie odpowiada za wypadki wynikłe w czasie kierowania przez posiadacza zależnego pojazdem mechanicznym, nie przeznaczonym dla celów zarobkowych.

Powyższe wyłączenie odpowiedzialności nie dotyczy wypadków i szkód wymienionych w § 5 ust. 2 rozporządzenia, m.in. - wskazanych w § 5 ust. 2 pkt 1 - wypadków wynikłych w czasie kierowania pojazdem przez małżonka oraz przez inne osoby bliskie osoby wymienionej w dowodzie rejestracyjnym, jeżeli pozostają na jej utrzymaniu.

Przytoczone na wstępie pytanie prawne, jak wynika z jego treści przy uwzględnieniu wskazań zawartych w uzasadnieniu przedstawionego pytania, w związku z powyższymi unormowaniami zmierza w istocie do wyjaśnienia, czy termin "posiadacz zależny" jest użyty w § 5, także zresztą w § 19 cytowanego rozporządzenia, w znaczeniu określonym w art. 336 k.c., czy też obejmuje każdego kierującego pojazdem mechanicznym poza osobą wymienioną w dowodzie rejestracyjnym, jej małżonkiem i innymi bliskimi tej osoby pozostającymi na jej utrzymaniu. Wykładnia wskazanego określenia ma istotne znaczenie dla oceny zakresu odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń objętej powołanym rozporządzeniem.

2. Przy poszukiwaniu właściwej treści norm prawnych uwzględnić należy zasadę wykładni, że jeżeli ustawodawca gdziekolwiek posługuje się terminem techniczno-prawnym, to używa go w rozumieniu przepisów normujących materię, której istotę określa ten termin. Według miarodajnego ze względu na swoją lokatę przepisu art. 336 k.c. zamieszczonego w tym kodeksie w tytule IV księgi drugiej, który zgodnie z nazwą tytułu zawiera unormowanie posiadania i je określa, "posiadaczem zależnym" jest ten, kto rzeczą faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą, a zatem - przy przykładowym powyższym wyliczeniu - ten, kto rzeczą faktycznie włada w zakresie innego prawa niż prawo własności. Wykładnia gramatyczna przesądza z przytoczonych zasad o znaczeniu terminu "posiadacz zależny".

3. W zakresie powyższego zagadnienia możliwe jest inne unormowanie w konkretnym akcie normatywnym, jeżeli prawodawca posługuje się terminem technicznoprawnym, ale go inaczej sam określa i definiuje dla potrzeb danej ustawy (rozporządzenia), albo też, jeżeli nawet tego nie czyni, jednakże można dojść do takiego wniosku w drodze wykładni.

4. W rozważonym przypadku nic nie wskazuje na taką wolę ustawodawcy. Powołana nowela z dnia 22 sierpnia 1975 r. nie rozszerzyła zawartego w § 3 katalogu określeń ze wskazaniem ich treści w rozumieniu powyższego rozporządzenia. Omawiane rozporządzenie w brzmieniu nadanym mu wskazaną nowelą także w innych przepisach nie określa samodzielnie terminu "posiadacz zależny". Brak jest także innych usprawiedliwionych podstaw do przyjęcia, iż termin ten użyty jest w rozporządzeniu w innym znaczeniu aniżeli w art. 336 k.c.

Jeżeli bowiem można uznać za uzasadnione podniesienie stawek i płacenie dodatkowych kwot tytułem składek ubezpieczeniowych, gdy ubezpieczający oddaje pojazd mechaniczny np. w najem czy inne długotrwałe używanie, to brak jest społecznego uzasadnienia dla takiego rozszerzenia obowiązku właściciela, gdy pojazd w jego interesie jest prowadzony (np. w razie chwilowego choćby rozstroju jego zdrowia) przez inną osobę albo gdy jest prowadzony nawet w interesie tej osoby, jeżeli właściciel pojazdu chce uczynić jej ze względów grzecznościowych wygodę przez oddanie pojazdu do chwilowego użytku w określonym celu.

5. W warunkach omawianego unormowania należy zatem postanowienia dotyczące małżonka oraz innych osób bliskich osoby wymienionej w dowodzie rejestracyjnym tak rozumieć, iż odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń za szkody spowodowane przez ruch pojazdu mechanicznego w razie kierowania nim przez te osoby nie jest wyłączona nawet wtedy, gdyby były one posiadaczami zależnymi.

6. W konkluzji przytoczonych rozważań i wskazań należało na przedstawione pytanie udzielić odpowiedzi sformułowanej w sentencji uchwały.

OSNC 1978 r., Nr 3, poz. 42