Wyrok z dnia 1977-09-09 sygn. II CR 304/77

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CR 304/77

Wyrok z dnia 9 września 1977 r.

Współwłaściciel samochodu, będący współposiadaczem samoistnym, chociaż nie wymieniony w dowodzie rejestracyjnym, ma w stosunku do ubezpieczyciela roszczenie o odszkodowanie za zniszczony w wypadku samochód z tytułu ubezpieczenia auto-casco.

Przewodniczący: sędzia SN J. Majorowicz. Sędziowie SN: J. Szachułowicz, Z. Świeboda (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Kazimierza I. i Zbigniewa I. przeciwko Państwowemu Zakładowi Ubezpieczeń - Oddział Wojewódzki w W. o odszkodowanie na skutek rewizji pozwanego od wyroku Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu z dnia 3 maja 1977 r.

oddalił rewizję i zasądził od pozwanego PZU na rzecz powodów kwotę 2.102 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania rewizyjnego.

Uzasadnienie

Powodowie byli współwłaścicielami samochodu marki "Fiat 125p" zarejestrowanego w Wydziale Komunikacji w O., przy czym dowód rejestracyjny wystawiony był na powoda Kazimierza I. W dniu 30.VII.1976 r. powód Zbigniew I., jadąc wspomnianym samochodem do G., wpadł w poślizg, w wyniku którego doznał poważnych obrażeń ciała, samochód zaś uległ znacznemu uszkodzeniu.

Powodowie domagali się zwrotu kosztów naprawy i przywrócenia samochodu do stanu używalności z tytułu ubezpieczenia auto-casco.

Pozwany PZU wniósł o oddalenie powództwa i zarzucił, że powód Zbigniew I. był w chwili wypadku posiadaczem zależnym, nie mającym kuponu dobrowolnego ubezpieczenia, i nie był objęty ubezpieczeniem auto-casco.

Sąd Wojewódzki we Wrocławiu uwzględnił powództwo, ustalając, co następuje: powodowie byli współwłaścicielami samochodu - Kazimierz I., w 2/3, a Zbigniew I. w 1/3 części. Należność pozwanego z tytułu ubezpieczenia samochodu została uiszczona. Wypadek nastąpił wskutek poślizgu, powodującego uderzenie tylną prawą stroną pojazdu w przeszkodę stałą i przewrócenie się go na lewą stronę i dach. Koszty przywrócenia samochodu do stanu używalności wynoszą 126.945 zł, z tego koszty robocizny - 5.660 zł, części zamiennych zaś - 121.945 zł. Powód Zbigniew I. w chwili wypadku nie posiadał kuponu dobrowolnego ubezpieczenia.

W rewizji opartej na zarzutach naruszenia prawa materialnego (§ 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1974 r. w sprawie obowiązkowych ubezpieczeń komunikacyjnych - Dz. U. Nr 46, poz. 274 ze zm.) i błędnej jego wykładni pozwany PZU wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Występujące w sprawie zagadnienie sprowadza się do wykładni przepisu § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1974 r. w sprawie obowiązkowych ubezpieczeń komunikacyjnych (Dz. U. Nr 46, poz. 274) zmienionego rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 22 sierpnia 1975 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie obowiązkowych ubezpieczeń komunikacyjnych (Dz. U. Nr 30, poz. 160).

Wedle powołanego § 5 ust. 1 pkt 1 zmienionego rozporządzenia PZU nie odpowiada za wypadki wynikłe w czasie kierowania przez posiadacza zależnego pojazdem mechanicznym, nie przeznaczonym do celów zarobkowym. Ponieważ samochód powodów nie był przeznaczony do celów zarobkowych, wypada tylko ograniczyć się do odpowiedzi na pytanie, czy powód Zbigniew I. jako współwłaściciel samochodu, który uległ wypadkowi, był posiadaczem (współposiadaczem) zależnym.

Pojęcie posiadacza określa kodeks cywilny, stanowiąc w art. 336, że "Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny)". Istota posiadania polega na sprawowaniu przez kogoś faktycznego władztwa nad rzeczą.

Posiadaczem pojazdu mechanicznego więc jest ten, kto faktycznie włada pojazdem i zależnie od swej woli decyduje, posługuje się nim, jeździ lub odstawia, parkuje na ulicy lub w garażu itp. Zakres tej władzy decyduje o rodzaju posiadania, z którym mamy do czynienia (posiadanie samoistne lub zależne). Posiadaczem samoistnym samochodu lub innego pojazdu mechanicznego jest w praktyce zazwyczaj jego właściciel lub współwłaściciel (współposiadacz samoistny). Posiadanie zależne powstaje na ogół w wyniku wydania rzeczy najemcy lub stronie innej umowy zobowiązującej do przeniesienia posiadania rzeczy.

Posiadaczem zależnym pojazdu samochodowego jest więc ten, komu władztwo nad nim zostało przekazane w umowie lub kto faktycznie włada pojazdem, jakby taką umowę zawarł W typowych sytuacjach, istotnych z punktu widzenia omawianego § 5, będzie zachodzić posiadanie zależne samochodu w przypadku najmu (art. 659 k.c.), użyczenia (art. 710), zastawu pojazdu, obciążenia użytkowaniem itp.

O tym, że pojęcie "posiadacza zależnego" należy tłumaczyć według treści ustalonej w prawie cywilnym świadczy treść § 3 rozporządzenia, w którym ustawodawca nie skorzystał z możliwości zdefiniowania go przez odpowiednie uzupełnienie zawartego tam "słowniczka" określeń ustawowych, używanych w tych przepisach w szczególnym znaczeniu.

Przepis § 5 ust. 2 pkt 1 zmienionego rozporządzenia, stanowiąc, że wyłączenie odpowiedzialności PZU za wypadki powstałe w czasie kierowania pojazdem przez posiadacza zależnego nie dotyczy wypadków wynikłych w czasie kierowania pojazdem przez małżonka oraz inne osoby bliskie osoby wymienionej w dowodzie rejestracyjnym, jeżeli pozostają na jej utrzymaniu, nie powinien być rozumiany jako uzależnienie istnienia ochrony ubezpieczeniowej od faktu figurowania określonej osoby w dowodzie rejestracyjnym pojazdu. Wymieniony przepis dotyczy osób w nim określonych. Jeżeli one byłyby posiadaczami zależnymi, to PZU nie ponosiłby odpowiedzialności. Inna wykładnia nie byłaby zgodna z § 5 ust. 1 pkt 1 i § 5 ust. 2 pkt 1 zmienionego rozporządzenia. Przepis § 5 ust. 1 pkt 1 jest przepisem ogólnym, § 5 ust. 2 pkt 2 zaś obejmuje wyjątki od tego ogólnego unormowania. Wśród wyłączeń od odpowiedzialności PZU za wypadki komunikacyjne z tytułu ubezpieczenia auto-casco brak jest sytuacji, w której doszło do sporu między stronami.

Tak więc powód Zbigniew I. jako współwłaściciel samochodu będący współposiadaczem samoistnym, chociaż nie wymieniony w dowodzie rejestracyjnym, ma w stosunku do ubezpieczyciela roszczenie o odszkodowanie za zniszczony w wypadku samochód z tytułu ubezpieczenia auto-casco.

Z tych przyczyn - wobec niekwestionowania ustalonej przez Sąd I instancji wysokości szkody - rewizja uległa oddaleniu (art. 387 k.p.c.), pozwany PZU zaś obciążono kosztami postępowania rewizyjnego (art. 98 k.p.c.).

OSNC 1978 r., Nr 7, poz. 111