Ograniczenia w nabywaniu praw dla zlecającego zlecenie

W świetle orzecznictwa i piśmiennictwa przyjmuje się, że ważna jest umowa zlecenia o nabycie nawet nieruchomości dla zleceniodawcy, ale na nazwisko zleceniobiorcy z obowiązkiem przeniesienia przez przyjmującego zlecenie nabytych praw - w wykonaniu umowy zlecenia - na zlecającego. Według ustalonych w zasadzie zapatrywań tego rodzaju umowa zlecenia o nabycie nieruchomości nie wymaga nawet dla swej ważności formy aktu notarialnego. Nasuwa się jednak ważne dla wyników niniejszego sporu zagadnienie, czy dopuszczalne jest nabycie w ten sposób dla zlecającego wszelkich bez wyjątku praw bez względu na ich charakter prawny. Z przepisów kodeksu cywilnego o zleceniu (art. 734-751) nie wynikają wprost żadne ograniczenia, zwłaszcza mający podstawowe w tym zakresie znaczenie art. 734 k.c. nie wprowadza żadnych rozróżnień, mówiąc ogólnie, że przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Ten stan rzeczy nie może jednak w sposób pozytywny przesądzać tego, że może tu chodzić o dokonanie każdej czynności prawnej. Rozstrzygnięcie tego zagadnienia będzie zależeć od charakteru czynności prawnej i jej treści.

Dlatego też w każdym poszczególnym wypadku należy ustalić, co jest przedmiotem określonej czynności prawnej. Najistotniejsze, oczywiście, znaczenie w tym przedmiocie ma rozróżnienie między prawami majątkowymi i prawami niemajątkowymi, a zwłaszcza prawami o charakterze ściśle osobistym, tzn. prawami, które są nieodłącznie związane z określonymi podmiotami. Istnieją pewne stosunki prawne, których podmiotami mogą być tylko pewne osoby, indywidualnie spełniające określone wymagania i to tylko na podstawie osobiście dokonanych czynności prawnych. Jest np. rzeczą oczywistą, że nie można stać się członkiem spółdzielni według konstrukcji umowy zlecenia (patrz art. 13 § 1 ustawy z dnia 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich związkach). Innymi słowy, nie można się wyręczyć za pomocą zlecenia w dokonaniu przez zleceniobiorcę czynności niezbędnych do tego, aby stać się członkiem Spółdzielni. To samo dotyczy spółdzielczego prawa do lokalu, które według art. 144 § 1 ustawy o spółdzielniach i ich związkach jest prawem niezbywalnym. Przepisy tej ustawy normują w swoisty sposób uzyskanie spółdzielczego prawa do lokalu (patrz art. 145 i 147). Sprzeczne z istotą i zasadami spółdzielni budownictwa mieszkaniowego byłoby przyjęcie możliwości nabycia spółdzielczego prawa do lokalu za pomocą wykorzystania konstrukcji umowy zlecenia w ten sposób, że przyjmujący zlecenie stawałby się członkiem spółdzielni i nabywałby spółdzielcze prawo do lokalu nie dla siebie osobiście, ale dla zlecającego, a z treści umowy zlecenia miałby dopiero wynikać obowiązek przeniesienia nabytych uprawnień i osobistych, i majątkowych na zlecającego. Nie może być w tym zakresie dopuszczona żadna analogia z nabyciem na zlecenie dla zlecającego nieruchomości, w takim bowiem wypadku chodzi o prawa ściśle majątkowe.

Wyrok SN z dnia 19 lipca 1977 r., I CR 252/77

Standard: 31365 (pełna treść orzeczenia)