Nabycie własności przez zasiedzenie a wygaśnięcie ograniczonych praw rzeczowych

Zgodnie z panującym w nauce i utrwalonym w judykaturze stanowiskiem zasiedzenie stanowi pierwotny sposób nabycia nieruchomości, co oznacza, że prawa nabywcy powstają niezależnie od praw poprzednika, a w związku z tym, że zobowiązania byłych właścicieli, dotyczące rozporządzenia przedmiotową własnością, nie odnoszą się do nabywcy.

Za panujący należy również przyjąć pogląd (por. orz. SN z dnia 20.XII.1967 r.), że w drodze wyjątku od tej zasady zasiedzenie nie prowadzi do wygaśnięcia ograniczonych praw rzeczowych, a więc również hipoteki, gdyż wykonywanie posiadania jest skierowane przeciwko właścicielowi, nie zaś przeciwko osobom, którym przysługują do rzeczy prawa rzeczowe ograniczone.

Uchwała SN z dnia 8 czerwca 1977 r., III CZP 41/77

Standard: 31302 (pełna treść orzeczenia)

Na gruncie prawa polskiego nabycie własności przez zasiedzenie ma charakter nabycia pierwotnego, prawa bowiem nabywcy powstają niezależnie od praw poprzedniego właściciela, brak jest zatem następstwa prawnego nabywcy w stosunku do jego poprzednika, który utracił własność.

Jest zasadą, że przy nabyciu pierwotnym nabywca uzyskuje prawo wolne od obciążeń prawami innych osób, jednakże od tej zasady istnieją liczne wyjątki wynikające bądź z unormowań ustawowych, bądź z samego charakteru i funkcji obciążenia. W szczególności według przeważających poglądów zarówno orzecznictwa, jak i doktryny do takich wyjątków należą ograniczone prawa rzeczowe obciążające nieruchomość.

Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 29.XII.1967 r.,  III CR 59/67 wyraził pogląd, że "wygaśnięcie ograniczonych praw rzeczowych nie następuje w wypadku nabycia własności przez zasiedzenie, choć zasiedzenie stanowi typowe cywilnoprawne nabycie własności w sposób pierwotny". Pogląd ten Sąd Najwyższy uzasadnił okolicznością, że posiadanie samoistne osoby władającej cudzą nieruchomością, godzące z istoty rzeczy w prawo właściciela, nie jest skierowane przeciwko osobom, którym przysługują do nieruchomości ograniczone prawa rzeczowe, osoby te bowiem mogą - i w praktyce tak najczęściej bywa - bez przeszkód korzystać ze swych praw (np. z prawa służebności) również w sytuacji, gdy samoistne posiadanie nieruchomości wykonywa inna osoba niż właściciel.

Sąd Najwyższy w składzie obecnym podziela powyższy pogląd i przytoczoną na jego poparcie argumentację odnoszącą się do ograniczonych praw rzeczowych w ogólności.

Uchwała SN z dnia 8 lipca 1975 r., III CZP 51/75

Standard: 30937 (pełna treść orzeczenia)