Samodzielność agenta; ryzyko wyników ekonomicznych działalności (art. 471 k.c.)

Umowa agencyjna nakłada na agenta obowiązek prowadzenia na rzecz i w imieniu dającego zlecenie określonej działalności handlowej za wynagrodzeniem w postaci prowizji od dokonanych czynności. Z powyższej treści stosunku agencyjnego wynika, że agentowi przysługuje pewien zakres samodzielności działania oraz że efekty ekonomiczne jego działalności są w pewnym stopniu uzależnione od jego inwencji i inicjatywy, zdolności i staranności w wykonywaniu jego obowiązków. Zakres samodzielności agenta zależy od rodzaju i zakresu powierzonych mu czynności. Im szerszy jest zakres działalności agenta, tym większy z reguły stopień jego samodzielności. Jest oczywiste, że dużo większy zakres samodzielności przysługuje agentowi prowadzącemu wielki zakład gastronomiczny niż agentowi prowadzącemu kiosk z gazetami i papierosami.

Przyznanie agentowi pewnego zakresu samodzielności działania oraz uzależnienie jego wynagrodzenia od osiągniętych efektów ekonomicznych prowadzi w konsekwencji do wniosku, że przedmiotem stosunku agencyjnego jest wynik ekonomiczny działalności agenta, z czym wiąże się obciążenie agenta w pewnym zakresie ryzykiem jego działalności gospodarczej. W ponoszeniu tego ryzyka tkwi podstawowa różnica pomiędzy stosunkiem agencyjnym a stosunkiem pracy, którego istotną cechą jest to, że pracownik ma jedynie obowiązek dostarczenia odpowiedniej ilości i jakości pracy, ryzyko zaś wyników ekonomicznych tej pracy ponosi zawsze pracodawca.

Jednym z elementów tego ryzyka jest odpowiedzialność agenta za szkody wynikłe z nienależytego wykonywania ciążących na nim obowiązków. W zasadzie odpowiedzialność agenta za te szkody opiera się stosownie do art. 471 k.c. na winie, przy czym przepis ten przewiduje ustawowe domniemanie winy, a zatem na agencie spoczywa ciężar dowodzenia, że szkoda powstała na skutek okoliczności, za które nie odpowiada.

Uchwała SN z dnia 28 listopada 1974 r., III CZP 77/74

Standard: 30827 (pełna treść orzeczenia)