Zbieg postępowań o zniesienie współwłasności i o uregulowanie sposobu korzystania ze wspólnej nieruchomości

Roszczenie z art. 206 k.c., aczkolwiek wiążące się również ze zniesieniem współwłasności, może mieć byt niezależny. 

Roszczenie współwłaściciela o współposiadanie rzeczy wspólnej oraz korzystanie z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli, nie należy do kategorii spraw wymienionych w art. 618 k.p.c.

Jeśli chodzi o podział nieruchomości do użytkowania [quoad usum] - podział taki ma tę swoistość, że w związku z rozstrzygnięciem sprawy o współwłasność dezaktualizuje się, roszczenie to bowiem istnieje w zasadzie dopóty, dopóki istnieje współwłasność. W orzeczeniu o zniesieniu współwłasności nie znajduje ono rozstrzygnięcia tak jak inne rodzaje roszczeń, które niewątpliwie należą do kategorii wzajemnych roszczeń współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy.

Mogą zajść również i sytuacje, w których nawet po zniesieniu współwłasności nieruchomości roszczenie to może być nadal aktualne. Wypadek taki może nastąpić wówczas, gdy wyjątkowo sąd, za zgodą współwłaścicieli - i jeżeli przepisy o podziale nieruchomości nie stoją temu na przeszkodzie - dokona zniesienia współwłasności w ten sposób, że przyzna rzecz wspólną lub jej część na współwłasność kilku współwłaścicielom z zasądzeniem spłat na rzecz pozostałych współwłaścicieli. Wówczas w razie sporu co do zakresu i sposobu korzystania z nieruchomości przez tych współwłaścicieli może stać się aktualne rozstrzygnięcie sądu w tym przedmiocie w ramach art. 206 k.c.

Jeżeli jeden ze współwłaścicieli wystąpił z wnioskiem o uregulowanie sposobu korzystania ze wspólnej nieruchomości, a następnie po pewnym czasie drugi ze współwłaścicieli wystąpił o zniesienie współwłasności, postępowanie wszczęte na skutek wniosku pierwszego ze współwłaścicieli powinno by doprowadzone do końca. Rozstrzygnięcie w tym postępowaniu - jako mającym byt niezależny - będzie równocześnie określało stosunki wzajemne między współwłaścicielami do czasu zniesienia współwłasności.

Jeżeli zaś sytuacja była odwrotna, a więc jeżeli współwłaściciel żądający zniesienia współwłasności, występując jako pierwszy, postawił równocześnie wniosek o zabezpieczenie swego żądania na czas trwania tego postępowania przez odpowiednie uregulowanie sposobu korzystania z rzeczy wspólnej przez poszczególnych współwłaścicieli, wydanie przez sąd postanowienia w tym przedmiocie czyni zbędnym równoczesne rozpoznanie roszczenia o określenie sposobu korzystania z rzeczy wspólnej.

W związku z tym postępowanie to powinno ulec zawieszeniu do czasu rozstrzygnięcia sprawy o zniesienie współwłasności. W razie prawomocnego wydania postanowienia znoszącego współwłasność postępowanie dotyczące określenia sposobu korzystania z rzeczy wspólnej, jako bezprzedmiotowe, podlega umorzeniu.

Uchwała SN z dnia 12 października 1973 r., III CZP 56/73

Standard: 30642 (pełna treść orzeczenia)