Sprawy załatwiane w postępowaniu nieprocesowym bez orzekania co do istoty sprawy

Niektóre sprawy w postępowaniu nieprocesowym sądy załatwiają bez orzekania co do istoty sprawy, czyli nie ustanawiają w nich jednostkowej dla danego wypadku normy prawnej przez subsumpcję swoich ustaleń do norm prawa cywilnego. Co więcej, w sprawach takich sąd w ogóle niczego nie ustala. Jego czynności mogą się ograniczać do przyjęcia oświadczenia uczestnika postępowania i zakończyć zaprotokołowaniem oświadczenia. Jako przykłady można wymienić sprawy uznania dziecka (art. 581 k.p.c.) i przyjęcia lub odrzucenia spadku (art. 640 k.p.c.). Przy przesłuchaniu świadków testamentu ustnego (art. 661 i n. k.p.c.) czynności sądu ograniczają się do przesłuchania takich świadków, zaprotokołowania ich zeznań i przesłania protokołu biura spadku (art. 663 k.p.c.), czyli do czynności faktycznych. W postępowaniach tych sąd w ogóle nie wydaje żadnego postanowienia po dokonaniu powyższych czynności. Z ich dokonaniem sprawa jest zakończona.

Postępowanie o wyjawienie przedmiotów spadkowych jest zbliżone do omawianego rodzaju postępowań. Różni się od nich o tyle, że w pierwszej fazie sąd wydaje postanowienie, ale zmierza w ten sposób do dokonania czynności faktycznych - w tym wypadku - przez uczestników postępowania, a mianowicie do złożenia oświadczeń, wykazów i zapewnień wymienionych w art. 655 k.p.c. Nawet ewentualne zastosowanie środków przymusu (art. 660 k.p.c.) ma na celu skłonienie uczestników postępowania do dokonania powyższych czynności, jak również do odpowiadania na stawiane im pytania.

Postanowienie SN z dnia 19 maja 1972 r., I CZ 74/72

Standard: 30487 (pełna treść orzeczenia)