Orzeczenie o zwrocie wadliwie wyegzekwowanego świadczenia bądź o przywróceniu poprzedniego stanu w trybie skargi na czynność komornika

W postępowaniu wszczętym wniesieniem skargi sąd nie może orzec o zwrocie wadliwie wyegzekwowanego świadczenia bądź o przywróceniu stanu poprzedniego, a jeżeli wskutek wadliwie dokonanej czynności egzekucyjnej dłużnik poniósł szkodę, to może domagać się jej naprawienia, dochodząc przysługującego mu roszczenia w postępowaniu procesowym (por. uchwała SN z dnia 4 maja 1972 r., III CZP 24/72).

Uchylenie czynności egzekucyjnej w następstwie uwzględnienia skargi na czynności komornika sprowadza się przede wszystkim do stwierdzenia, że czynność ta była wadliwa. Nie jest to równoznaczne z unicestwieniem samej czynności, a zwłaszcza wywołanych przez nią negatywnych skutków, w postępowaniu egzekucyjnym brak bowiem przepisów, które upoważniają sąd do tego, aby – uchylając czynność komornika w trybie postępowania egzekucyjnego – mógł jednocześnie nakazać zwrot wadliwie wyegzekwowanego świadczenia lub przywrócić stan poprzedni. Samo uchylenie czynności komornika następuje z reguły po stwierdzeniu uchybień formalnych, co nie przesądza ostatecznego wyniku postępowania egzekucyjnego.

Wyrok SN z dnia 31 stycznia 2002 r., IV CKN 622/00

Standard: 52648 (pełna treść orzeczenia)

Do uznania wadliwości czynności komornika nie jest konieczne ustalenie, że komornik świadomie naruszył przepisy prawne, wystarczy stwierdzenie obiektywnej nieprawidłowości tej czynności.

Uchylenie Czynności egzekucyjnej sprowadza się przede wszystkim do stwierdzenia, iż czynność ta była wadliwa, nie zawsze natomiast uchylenie to jest równoznaczne z unicestwieniem samej czynności. Zależy to bowiem od rodzaju czynności i skutków, jakie wywarła ona w sferze materialnoprawnej. Jeżeli w szczególności czynność polegała na definitywnym wykonaniu tytułu egzekucyjnego, a nie na czynnościach przygotowawczych, unicestwienie czynności nie może nastąpić, wysuwa się zaś zagadnienie przywrócenia stanu poprzedniego.

W postępowaniu egzekucyjnym brak jest przepisów, któ®e upoważniają sąd do tego, by mógł uchylając czynność komornika w trybie egzekucyjnym nakazać zwrot wyegzekwowanego świadczenia lub przywrócić stan poprzedni. Do wniosku takiego nie można by również dojść poprzez art. 13 § 2 k.p.c., skoro art. 338, 415 i 422 k.p.c. odnoszą się do ściśle określonych rodzajów postępowania (rewizyjnego, z rewizji nadzwyczajnej lub na skutek wznowienia postępowania) i nie mogłyby być nawet w drodze analogii przeniesione na postępowanie ze skargi na czynności komornika.

Uchylenie czynności komornika może nastąpić i z reguły następuje na skutek uchybień formalnych (np. niezawiadomienia dłużnika o terminie czynności), co nie przesądza o ostatecznym wyniku postępowania egzekucyjnego. Gdyby więc sąd mógł w trybie egzekucyjnym przywrócić stan poprzedni, miałoby to charakter tymczasowy, tylko do czasu ponownej, już niewadliwie dokonanej czynności komornika. W ten sposób w postępowaniu egzekucyjnym mogłoby wielokrotnie dochodzić do prowizorycznych zmian w zakresie wyegzekwowania świadczenia bądź przywrócenia posiadania rzeczy. Tego rodzaju wynik byłby nie do przyjęcia z punktu widzenia racjonalnych zasad postępowania.

Z tych wszystkich względów należy przyjąć, że przy rozpoznawaniu skargi na czynności komornika sąd nie może orzec o zwrocie wadliwie wyegzekwowanego świadczenia bądź o przywróceniu poprzedniego stanu. Dłużnik może jedynie, jeżeli czynność ta naruszyła jego prawa materialne, dochodzić przysługującego mu roszczenia we właściwej drodze.

Stanowisko powyższe nie może jednak prowadzić do wniosku, że skarga na czynności komornika staje się w takiej sytuacji niedopuszczalna bądź bezprzedmiotowa.

Jeżeli czynność komornika była wadliwa, podlega ona uchyleniu, niezależnie od dalszych konsekwencji, jakie mogą się z tym wiązać.

Strona ma zawsze interes prawny w żądaniu uchylenia wadliwego orzeczenia bądź wadliwej czynności egzekucyjnej, niezależnie od tego, czy uchylenie to w ostatecznym wyniku doprowadzi do zrealizowania jej roszczeń materialno-prawnych. Uchylenie wadliwego orzeczenia lub wadliwej czynności leży także w interesie prawidłowego wymiaru sprawiedliwości.

Jeżeli więc strona we właściwym terminie wniosła przysługujący jej środek prawny, powinien on być rozpoznany w świetle przepisów prawa niezależnie od dalszych wiążących się z tym skutków. Dlatego też należy przyjąć, że wadliwa czynność egzekucyjna powinna być uchylona, chociaż przywrócenie stanu poprzedniego nie może nastąpić w trybie egzekucyjnym.

Uchwała SN z dnia 4 maja 1972 r., III CZP 24/72

Standard: 30440 (pełna treść orzeczenia)