Częściowy dział spadku; podział uzupełniający majątku wspólnego (art. 1038 k.c. i art. 46 k.r.o.)

Jeżeli okaże się, iż z jakichkolwiek przyczyn, w szczególności na skutek przeoczenia, zatajenia lub ukrycia części przedmiotów i niezgłoszenia ich do podziału, prawomocne postanowienie o podziale majątku wspólnego nie objęło wszystkich istotnych składników tego majątku, każde z małżonków może wystąpić w odrębnym postępowaniu o przeprowadzenie podziału uzupełniającego, co do składników, które w postępowaniu działowym nie zostały uwzględnione (por. uchwałę SN z dnia 28 sierpnia 1986 r., III CZP 47/86).

Brak wyraźnej regulacji prawnej w zakresie możliwości takiego podziału nie może pozbawiać małżonków uzyskania rozstrzygnięcia co do każdego składnika majątku wspólnego.

W postanowieniu z dnia 14 lipca 1983 r., IV CR 282/83 Sąd Najwyższy uznał, że składniki majątku wspólnego byłych małżonków niezgłoszone do podziału lub pominięte przez Sąd w prawomocnym orzeczeniu o podział nie przestają być majątkiem wspólnym; mogą przeto zostać podzielone w drodze umowy lub orzeczenia sądowego (podział uzupełniający). W tym postępowaniu rozliczeniu podlega całość stosunków między małżonkami według stanu na dzień ustania wspólności, a przedmiotem podziału jest objęty stan czynny masy majątkowej w czasie orzekania, jak też równowartość rzeczy lub praw należących do wspólności, lecz zbytych przez jedno z małżonków po jej ustaniu oraz równowartość rzeczy w sposób rozmyślny, ze szkodą dla drugiego małżonka zbytych w czasie trwania wspólności (por. uchwała SN z dnia 27 października 1967 r., III CZP 73/67, postanowienie z dnia 26 września 2007 r., IV CSK 139/07).

Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną podziela te stanowiska i przyjmuje, że mają one zastosowanie w sytuacji, gdy do podziału majątku wspólnego w ogóle nie doszło.

Złożenie w sprawie o rozwód oświadczeń, iż w czasie trwania małżeństwa nie został zgromadzony majątek, co było przyczyną niedokonania podziału, nie stanowi o niedopuszczalności przeprowadzenia postępowania tego dotyczącego w niniejszej sprawie, gdyż w rzeczywistości majątek wspólny był. Oddalenie wniosku o podział majątku wspólnego może nastąpić tylko wówczas, gdy nie istnieje majątek wspólny, ponieważ jego podział został już dokonany.

Postanowienie SN z dnia 11 stycznia 2019 r., V CSK 545/17

Standard: 73738 (pełna treść orzeczenia)

Zasadą wynikającą z art. 1038 § 1 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o. jest, że sądowy podział majątku wspólnego powinien obejmować całość majątku, a jedynie z ważnych powodów może być ograniczony do części majątku. Natomiast umowny podział majątku wspólnego zgodnie z art. 1038 § 2 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o. może objąć zarówno cały ten majątek, jak i może być ograniczony do jego części (zob. postanowienie SN z dnia 27 sierpnia 1979 r., III CRN 137/79).

Postanowienie SN z dnia 15 października 2014 r., V CZ 67/14

Standard: 44978 (pełna treść orzeczenia)