Sporządzenie protokołu z posiedzenia jawnego (art. 157 k.p.c.)

Z art. 157 § 1 i 1[1] k.p.c. wynika, że regułą w postępowaniu cywilnym powinno być utrwalanie przebiegu posiedzenia za pomocą urządzeń rejestrujących dźwięk albo obraz i dźwięk oraz pisemnie pod kierunkiem przewodniczącego. Wyłącznie pisemnie pod kierunkiem przewodniczącego sporządza się protokół wtedy, gdy ze względów technicznych nie ma możliwości utrwalenia przebiegu posiedzenia za pomocą urządzeń rejestrujących dźwięk albo obraz i dźwięk. 

Brak możliwości zarejestrowania przebiegu posiedzenia z wykorzystaniem urządzeń technicznych nie usprawiedliwia odroczenia tego posiedzenia, lecz oznacza konieczność zaprotokołowania jego przebiegu w sposób tradycyjny, jakim wymiar sprawiedliwości posługiwał się przez całe dziesięciolecia, a większości krajów europejskich posługuje się do dziś. 

Przypadki sporządzania protokołów z przebiegu posiedzeń jawnych w postępowaniu cywilnym w formie wyłącznie pisemnej są dość częste, nie tylko z uwagi na braki w wyposażaniu poszczególnych sal rozpraw, ale i z uwagi na awarie, jakim ulegają urządzenia techniczne. Niezależnie od przyczyny, sporządzenie z przebiegu posiedzenia jawnego wyłącznie protokołu pisemnego samo w sobie nie uzasadnia tezy o naruszeniu praw procesowych stron postępowania.

Sporządzony w formie pisemnej protokół, jako dokument urzędowy, korzysta z domniemań prawdziwości oraz prawdziwości zawartych w nim twierdzeń i oświadczeń, przewidzianych w art. 244 k.p.c. (zob. wyrok SN z 25 marca 2011 r., IV CSK 407/10).

Strona ma obowiązek wykazać, że do sporządzenie protokołu z przebiegu przeprowadzonego w jej sprawie posiedzenia jawnego z naruszeniem art. 157 § 1 i 1[1] k.p.c. mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

 Wyrok SN z dnia 26 maja 2017 r., I CSK 519/16

Standard: 66210 (pełna treść orzeczenia)

Według art. 157 § 1 k.p.c. z przebiegu posiedzenia jawnego protokolant pod kierunkiem przewodniczącego spisuje protokół. Kategoryczna treść przepisu i brak jakichkolwiek wyłączeń w dalszych postanowieniach ustawy dotyczących istoty i formy protokołu wskazują na to, że kodeks ustanawia obowiązek sporządzenia protokołu z każdego posiedzenia jawnego oraz statuuje zasadę, iż w utrwalaniu przebiegu protokołowanych czynności muszą brać udział jednocześnie dwie osoby: przewodniczący posiedzenia i protokolant.

Tak poważne wymagania ustawy są determinowane wagą i znaczeniem protokołu sądowego oraz wiążącymi się z jego prawidłowością gwarancjami procesowymi.. Doniosłe są bowiem funkcje protokołu, jeśli zważyć, że stanowi on podstawowy dowód zachowania form postępowania i treść utrwalanych dowodów oraz podstawę kontroli rewizyjnej.

Funkcje protokołu powodują, że przy jego sporządzaniu nie chodzi tylko o problem techniczny. Protokół bowiem jest sprawozdawczym dokumentem urzędowym, którego celem jest stwierdzenie istnienia lub nieistnienia istotnych dla sprawy faktów. Jako dokument urzędowy, korzysta on z wynikających z art. 244 k.p.c. domniemań prawdziwości i prawidłowości zawartych w nim stwierdzeń i oświadczeń. Doniosłość tego dokumentu wymaga pełnej bezstronności przy jego sporządzeniu.

Nieprzypadkowo więc ustawa wymaga udziału protokolanta przy sporządzaniu protokołu, gdyż właśnie udział dwóch osób czyni zadość warunkowi bezstronności. Protokolant nie jest przecież tylko osobą piszącą mechanicznie protokół, ale jest on również współautorem protokołu. Stąd protokół nie może być bez jego udziału ani zmieniony, ani sprostowany.

Przyjęcie tezy, że przy sporządzeniu protokołu muszą brać udział dwie osoby, prowadzi do wniosku, iż w braku podpisu protokolanta nie ma w ogóle protokołu, istnieje zaś tylko projekt tego dokumentu.

Uchwała SN z dnia 3 grudnia 1971 r., III CZP 75/71

Standard: 30346 (pełna treść orzeczenia)