Uchwała z dnia 1971-12-03 sygn. III CZP 75/71

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 75/71

Uchwała z dnia 3 grudnia 1971 r.

Przewodniczący: sędzia Z. Trybunalski. Sędziowie: J. Krajewski (sprawozdawca), J. Ignatowicz.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Miejskiego Zarządu Budynków Mieszkalnych w G. przeciwko Stanisławowi W. o eksmisję, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Szczecinie postanowieniem z dnia 12 października 1971 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy przebieg czynności procesowych może być utrwalony za pomocą aparatury dźwiękowej obsługiwanej przez przewodniczącego składu sądzącego bez udziału protokolanta i bez sporządzenia odrębnego protokołu przez protokolanta?"

uchwalił:

Sporządzenie protokołu bez udziału protokolanta jest niedopuszczalne także wtedy, gdy przebieg czynności protokołowanych zostaje utrwalony za pomocą aparatury dźwiękowej (art. 159 § 1 k.p.c.).

Uzasadnienie 

Przebieg rozprawy w Sądzie Powiatowym, który rozpoznał sprawę w składzie jednoosobowym i bez udziału protokolanta, został utrwalony na taśmie magnetofonowej, przy czym przekład odtwarzający dźwięk został podpisany wyłącznie przez przewodniczącego posiedzenia.

W tak sporządzonym protokole została zamieszczona wzmianka o udzieleniu stronom przez przewodniczącego pouczenia o możności składania przez nie w ciągu czternastu dni od zamknięcia rozprawy wniosków o uzupełnienie tego dokumentu oraz informacja, że po upływie zakreślonego terminu taśma ulegnie zniszczeniu.

W toku rozpoznawania rewizji od wyroku wydanego w sprawie Sądowi Wojewódzkiemu nasunęła się wątpliwość co do prawidłowości tak sporządzonego protokołu i w związku z tym na podstawie art. 391 k.p.c. przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia przytoczone w sentencji zagadnienie prawne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Według art. 157 § 1 k.p.c. z przebiegu posiedzenia jawnego protokolant pod kierunkiem przewodniczącego spisuje protokół. Kategoryczna treść przepisu i brak jakichkolwiek wyłączeń w dalszych postanowieniach ustawy dotyczących istoty i formy protokołu wskazują na to, że kodeks ustanawia obowiązek sporządzenia protokołu z każdego posiedzenia jawnego oraz statuuje zasadę, iż w utrwalaniu przebiegu protokołowanych czynności muszą brać udział jednocześnie dwie osoby: przewodniczący posiedzenia i protokolant.

Tak poważne wymagania ustawy są determinowane wagą i znaczeniem protokołu sądowego oraz wiążącymi się z jego prawidłowością gwarancjami procesowymi.. Doniosłe są bowiem funkcje protokołu, jeśli zważyć, że stanowi on podstawowy dowód zachowania form postępowania i treść utrwalanych dowodów oraz podstawę kontroli rewizyjnej.

Funkcje protokołu powodują, że przy jego sporządzaniu nie chodzi tylko o problem techniczny. Protokół bowiem jest sprawozdawczym dokumentem urzędowym, którego celem jest stwierdzenie istnienia lub nieistnienia istotnych dla sprawy faktów. Jako dokument urzędowy, korzysta on z wynikających z art. 244 k.p.c. domniemań prawdziwości i prawidłowości zawartych w nim stwierdzeń i oświadczeń. Doniosłość tego dokumentu wymaga pełnej bezstronności przy jego sporządzeniu.

Nieprzypadkowo więc ustawa wymaga udziału protokolanta przy sporządzaniu protokołu, gdyż właśnie udział dwóch osób czyni zadość warunkowi bezstronności. Protokolant nie jest przecież tylko osobą piszącą mechanicznie protokół, ale jest on również współautorem protokołu. Stąd protokół nie może być bez jego udziału ani zmieniony, ani sprostowany.

Przyjęcie tezy, że przy sporządzeniu protokołu muszą brać udział dwie osoby, prowadzi do wniosku, iż w braku podpisu protokolanta nie ma w ogóle protokołu, istnieje zaś tylko projekt tego dokumentu.

W związku z treścią przedstawionego zagadnienia prawnego rozważenia wymaga kwestia, czy podniesione wyżej wymagania nie powinny ulec liberalizacji w świetle art. 159 § 1 k.p.c. stanowiącego, że przebieg czynności protokołowanych może być utrwalony za pomocą aparatury dźwiękowej. Na pytanie to należy udzielić odpowiedzi negatywnej. Przepis ten bowiem dotyczy tylko strony technicznej sporządzania protokołu, natomiast nie zmienia jego istoty i nie eliminuje udziału protokolanta. Cytowany przepis wprowadza tylko ułatwienie techniczne przy sporządzeniu protokołu i zgodnie z powszechnym postępem techniki pozwala na bardziej wierne odtworzenie przebiegu rozprawy, a zarazem odciąża przewodniczącego od ciągłej koncentracji i oszczędza pracę protokolanta.

Jednakże również i w tym wypadku protokolant musi sporządzić krótki protokół, z tą tylko różnicą, że nie musi przedstawić całości przebiegu poszczególnych czynności, np. zeznania świadka. Powinien on jednak brać udział przy zabezpieczeniu taśmy i przełożeniu na pismo zapisu dźwiękowego. Przekład ten musi także podpisać protokolant.

Rozważania powyższe prowadzą do wniosku, że sporządzenie protokołu bez udziału protokolanta jest niedopuszczalne także wtedy, gdy przebieg czynności protokołowanych zostaje utrwalony za pomocą aparatury dźwiękowej (art. 159 § 1 k.p.c.).

Z powyższych względów i na podstawie art. 391 k.p.c. orzeczono jak w sentencji.

OSNC 1972 r., Nr 4, poz. 64