Unieważnienie małżeństwa bigamicznego w przypadku braku aktu małżeństwa

Jeżeli w procesie o unieważnienie małżeństwa z powodu bigamii strona nie może przedstawić wpisu aktu pierwszego małżeństwa sporządzonego za granicą albo gdy jest to związane z poważnymi trudnościami, niedopuszczalne jest ustalenie przez sąd na podstawie innych dowodów (z zeznań świadków i przesłuchania stron) faktu zawarcia związku małżeńskiego. Należy wykorzystać wtedy tryb przewidziany w art. 22 ust. 1 prawa o aktach stanu cywilnego. W tym celu sąd może zawiesić postępowanie cywilne na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c.

jeżeli ustanowiony jest szczególny tryb, ustalenia pewnych okoliczności, to właściwy jest ten tryb, a sąd nie może tego zagadnienia rozstrzygać prejudycjalnie tylko dla celów rozstrzygnięcia konkretnego, aktualnie toczącego się procesu, jako przesłanki jego rozstrzygnięcia.

Z materiału sprawy wynika, że powód napotyka trudności w przedstawieniu odpowiedniego dokumentu. Sytuację taką ma na względzie przepis art. 22 ust. 1 prawa o aktach stanu cywilnego, który stanowi, że jeżeli akt urodzenia, małżeństwa lub zgonu został sporządzony za granicą, a uzyskanie wypisu jest niemożliwe lub związane z poważnymi trudnościami, to treść aktu stanu cywilnego ustali właściwe prezydium powiatowej rady narodowej na żądanie organu państwowego, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu.

W przepisie tym chodzi zatem o ustalenie treści aktu zagranicznego w celu usunięcia ujemnych skutków dowodowych związanych z brakiem dowodu w postaci aktu stanu cywilnego. Konsekwencją tego unormowania jest w istocie rzeczy transpozycja aktu niedostępnego w kraju a istniejącego za granicą, mająca na celu nadanie mu charakteru i skutków dowodowych aktu polskiego. Ustalona w tej formie treść aktu zagranicznego może być dopiero traktowana z punktu widzenia art. 25 prawa o aktach stanu cywilnego.

Tego rodzaju rozwiązanie legislacyjne pociąga za sobą ten skutek, że niedopuszczalne jest dowodzenie faktu zawarcia za granicą związku małżeńskiego za pomocą innych środków dowodowych, np. zeznań świadków czy przesłuchania stron w procesie cywilnym.

Wyrok SN z dnia 4 czerwca 1971 r., II CR 138/71

Standard: 30339 (pełna treść orzeczenia)