Dział spadku nieruchomości obciążonej służebnością gruntową na rzecz współspadkobiercy

Jeżeli przedmiotem działu spadku jest nieruchomość obciążona na rzecz właściciela innej nieruchomości, który jako współspadkobierca jest uczestnikiem postępowania działowego, to sąd rozpoznający sprawę działową obowiązany jest zbadać i ustalić jako przesłankę do prawidłowego określenia składu spadku (art. 684 k.p.c.), czy obciążająca nieruchomość spadkową służebność nie wygasła (art. 293 § 1 k.c.), a także, gdyby ze względu na interes społeczno-gospodarczy (art. 623 i 688 k.p.c.) sposób wykonywania służebności wymagał zmiany, brak zaś byłoby porozumienia co do tego między zainteresowanymi, ustalić ten sposób, jak również rozważyć na żądanie uczestników, którym w drodze działu mają przypaść części obciążone, zmianę treści lub sposobu wykonywania służebności w świetle art. 291 k.c.

Za takim rozwiązaniem przemawia potrzeba kompleksowego rozwiązania, między uczestnikami postępowania działowego, wszystkich wiążących się z tym zagadnień, tak by dokonany podział prawidłowo uwzględniał interesy uczestników tego postępowania oraz interes społeczno-gospodarczy.

Okoliczność, że sąd w postępowaniu działowym mającym za przedmiot nieruchomość obciążoną ma obowiązek ustalać i orzekać co do służebności (art. 293 § 1, 290 § 3 i 291 k.c.), nie oznacza, żeby w tym postępowaniu można też było orzec o zniesieniu służebności gruntowej (art. 294 i 295 k.c.). Nie zezwala na to nie tylko inny tryb dochodzenia tego rodzaju roszczeń (proces), lecz również sama istota roszczenia, gdyż nie chodziłoby tu o stosowne i zgodne z interesem społeczno-gospodarczym zmiany na skutek decyzji sądu co do sposobu wykonywania nie wygasłej służebności, lecz o pozbawienie tych uprawnień.

Postanowienie SN z dnia 6 lipca 1970 r., III CRN 156/70

Standard: 30114 (pełna treść orzeczenia)