Testament ustny osób głuchych i niemych

Ustny testament szczególny (art. 952 k.c.) mogą sporządzać również osoby głuche, nieme i głuchonieme, jeżeli mają pełną zdolność do czynności prawnych. Warunkiem ważności takiego testamentu jest wykazanie, że spadkodawca miał wolę testowania w tej formie i oświadczył swą wolę w sposób dostateczny.

Przy nie ściśle werbalnej wykładni ustnym oświadczeniem woli jest - oczywiście prócz oświadczenia wyrażonego słowami - oświadczenie wyrażone powszechnie przyjętymi znakami i gestykulacją (np. językiem migowym) albo innym zachowaniem. Skuteczność takiego oświadczenia będzie uzależniona od stwierdzenia, że użyte znaki, gestykulacja i zachowanie spadkodawcy zostały zrozumiane przez każdego ze świadków w sposób nie budzący wątpliwości.

Powyższa wykładnia stwarza osobom głuchym, niemym i głuchoniemym możliwość sporządzenia ustnego testamentu szczególnego. Jest to - jak się wydaje - zgodne z wolą ustawodawcy, który nie wprowadził w art. 952 k.c. zakazu sporządzania testamentu szczególnego przez osoby głuche, nieme i głuchonieme, jak to uczynił w art. 951 § 3 k.c. odnośnie do testamentu allograficznego. Zakaz tego rodzaju nie obowiązuje również przy sporządzaniu przez wymienione osoby ułomne testamentu notarialnego (art. 950 k.c.). Wprowadzenie wyraźnego zakazu testowania przez osoby fizycznie upośledzone w zakresie mowy i słuchu jedynie w formie testamentu allograficznego stanowi podstawowy argument - powoływany zgodnie przez doktrynę - za tym, że osoby takie mogą sporządzić ustny testament szczególny.

Za takim rozwiązaniem przemawiają względy natury celowościowej. Osoby głuche, nieme i głuchonieme mogą przez akty między żyjącymi (inter vivos) rozporządzać swobodnie swym majątkiem zarówno odpłatnie, jak i pod tytułem darmym. Mogą też sporządzać testamenty zwykłe (z wyjątkiem allograficznego). Brak jest w tej sytuacji rozsądnego argumentu, by pozbawić je możliwości testowania w okolicznościach wyjątkowych, gdy zachodzi obawa rychłej śmierci albo gdy z powodu tych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione.

Postanowienie SN z dnia 14 stycznia 1982 r., III CRN 169/81

Standard: 31906 (pełna treść orzeczenia)