Brak zaliczenia przez sąd jakiegoś składnika do majątku wspólnego podlegającego podziałowi

Zgodnie z art. 684 k.p.c. i art. 685 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c., skład i wartość majątku wspólnego ulegającego podziałowi ustala sąd z urzędu.

W literaturze prawniczej i orzecznictwie przyjmuje się, że gdy sąd z mocy przepisu szczególnego jest obowiązany do orzekania z urzędu, to w sentencji orzeczenia podziałowego zamieszcza jedynie rozstrzygnięcia pozytywne i to także w razie zgłoszenia przez uczestnika postępowania wniosku o rozstrzygnięcie spornego zagadnienia, np. o przynależność danego składnika majątkowego do majątku wspólnego. Jeżeli sąd uzna, że wnioskowany przez uczestnika przedmiot majątkowy nie wchodzi do tego majątku, to nie zamieszcza negatywnego rozstrzygnięcia w sentencji postanowienia, a jedynie omawia je w uzasadnieniu, co oznacza, że wniosek w całości lub w części nie został uwzględniony (por. uchwała SN z dnia 17 września 1969 r., III CZP 70/69 oraz uchwała SN z dnia 28 kwietnia 2010 r., III CZP 9/10).

Według innego stanowiska, postuluje się dla jasności sytuacji procesowej uczestników i jednoznaczności wydawanych orzeczeń w sprawach o podział majątku wspólnego (zwłaszcza wielowątkowych), aby sąd w razie wydania postanowienia wstępnego, którego przedmiotem są sporne kwestie związane z przynależnością składników majątkowych do majątku wspólnego, w sentencji tego orzeczenia zamieścił także negatywne rozstrzygnięcie, przez oddalenie wniosku o ustalenie, że dany składnik majątkowy wchodzi do majątku wspólnego (zob. postanowienia SN z dnia 21 sierpnia 2008 r., IV CZ 62/08, uchwała SN z dnia 12 listopada 1974 r., III CZP 69/74).

Niezależnie od przyjętej koncepcji, w razie pominięcie przez sąd pierwszej instancji w orzeczeniu o podziale majątku wspólnego składnika majątkowego, zainteresowanemu przysługuje apelacji (zob. uchwała SN z dnia 17 września 1970 r., III CZP 70/69 oraz uchwała SN z dnia 21 lipca 1988 r., III CZP 61/88). 

Postanowienie SN z dnia 31 maja 2019 r., IV CSK 116/18

Standard: 88609 (pełna treść orzeczenia)

Jeżeli sąd, wydając w postępowaniu o podział majątku wspólnego postanowienie wstępne przewidziane w art. 685 w związku z art. 567 § 3 k.p.c., nie rozstrzygnął w sentencji, czy niektóre sporne przedmioty należą do majątku wspólnego, zainteresowany uczestnik postępowania może zaskarżyć to postanowienie apelacją.

Stosowanie art. 351 k.p.c. na tle art. 685 w związku z art. 567 § 3 k.p.c. powinno być wyłączone, art. 685 k.p.c. nie przyznaje bowiem uczestnikom prawa żądania wydania orzeczenia ustalającego. Warunkiem wydania postanowienia wstępnego jest istnienie sporu między uczestnikami, lecz w ramach tego sporu zarówno samo wydanie postanowienia, jak i jego zakres przedmiotowy zależą od uznania sądu. Nie można tu zatem mówić o tym, że sąd „nie orzekł o całości żądania” w rozumieniu art. 351 § 1 k.p.c.

Postanowienie SN z dnia 21 sierpnia 2008 r., IV CZ 62/08

Standard: 88610 (pełna treść orzeczenia)