Interes prawny pozwanego w zaskarżeniu wyroku oddalającego powództwo w określonej części

Dopuszczalne jest zaskarżenie przez pozwanego wyroku oddalającego powództwo, jeżeli przyjęta – jako wyłączna – podstawa rozstrzygnięcia dla niego niekorzystna ze względu na skutki powagi rzeczy osądzonej.

Powódka domagała się zapłaty z tytułu nadpłaconych jej zdaniem wymagalnych rat kredytowych. Tak skonstruowane roszczenie miało sens przy przyjęciu jedynie częściowej nieważności (względnie bezskuteczności) umowy i obowiązywaniu umowy w pozostałej części. Przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji nieważności umowy doprowadziło do oddalenia powództwa o zapłatę. Tego rodzaju rozstrzygnięcie, jakkolwiek z punktu widzenia celu samego procesu o zapłatę, niekorzystne także dla powódki, to jednak ze względu na skutki prawne stawia ją w ostatecznym rozrachunku w bardziej korzystnej sytuacji prawnej, aniżeli w razie gdyby powództwo o zapłatę zostało uwzględnione, bowiem przyjmując nieważność umowy kredytu w całości, Sąd Okręgowy zaliczył płacone przez powódkę należności z tytułu rat kapitałowo-odsetkowych na kwotę kapitału, którą zobowiązana jest zwrócić stronie pozwanej z racji stwierdzenia nieważności umowy kredytu.

Niewątpliwie w razie uwzględnienia powództwa o zapłatę z tytułu nadpłaconych rat kredytowych, strona pozwana miałaby oczywisty interes prawny w zaskarżeniu takiego orzeczenia. Trudno zatem w stanie faktycznym sprawy uznać, że strona pozwana nie ma interesu w zaskarżeniu wyroku, którego podstawa rozstrzygnięcia jest dla niej bardziej niekorzystna, aniżeli w przypadku, w którym powództwo o zapłatę zostałoby uwzględnione z racji stwierdzenia jedynie częściowej bezskuteczności (nieważności) umowy. W przypadku stwierdzenia nieważności umowy strona pozwana traci odsetki, które przysługiwałyby jej od rat kapitałowych w razie przyjęcia częściowej nieważności umowy. Pokrzywdzenie takim rozstrzygnięciem jest zatem ewidentne, skoro w stosunkach między stronami przesądza nieważność całej umowy.

Postanowienie SN z dnia 9 stycznia 2019 r., I CZ 112/18

Standard: 66267 (pełna treść orzeczenia)

Pozwany może zaskarżyć apelacją wyrok oddalający powództwo, jeżeli sąd pierwszej instancji oddalił je na skutek uwzględnienia ewentualnego zarzutu potrącenia wierzytelności, bez badania postawionego na pierwszym miejscu zarzutu bezzasadności powództwa.

Należy przy podzielić pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w orzeczeniu z dnia 6 września 1960 r., 4 CR 877/59, że wydanie wyroku oddalającego powództwo z powodu uwzględnienia ewentualnego zarzutu potrącenia, jednak bez ustalenia, czy w ogóle istniała wierzytelność powoda, stwarza nieusuwalną niejasność co do tego, co taki wyrok w rzeczywistości rozstrzyga. Sąd Najwyższy podkreślił, że przedmiot i granice powagi rzeczy osądzonej takiego wyroku są nieokreślone, w związku z czym niezbędne byłoby „powtórzenie” procesu dotychczasowego pozwanego przeciwko powodowi i dopiero wówczas sąd musiałby rozstrzygnąć, czy stronom w ogóle przysługiwały wierzytelności wzajemne i czy skompensowały się (por. także orz. SN z dnia 1 grudnia 1961 r., 4 CR 212/61 oraz wyrok SN z 22 listopada 1968 r., I CR 538/68).

Postanowienie SN z dnia 24 lipca 2013 r., V CZ 44/13

Standard: 66268 (pełna treść orzeczenia)

Okoliczność, że we wszczętym przez prokuratora na podstawie art. 57 k.p.c. procesie o zaprzeczenia ojcostwa mąż matki jest usytuowany po stronie pozwanej, nie pozbawia go prawa do wniesienia rewizji od wyroku oddalającego powództwa.

Postanowienie SN z dnia 24 września 1969 r., I CR 10/69

Standard: 30010 (pełna treść orzeczenia)