Wyrok z dnia 1968-11-22 sygn. I CR 538/68

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 538/68

Wyrok z dnia 22 listopada 1968 r.

Także pod rządem kodeksu cywilnego i kodeksu postępowania cywilnego z 1964 r. zachował aktualność wyrażony przez Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 1 XII 1961 r. 4 CR 212/61 (OSPiKA z 1962 r. Nr 11, poz. 293) pogląd, że również pozwany ma interes w zaskarżeniu wyroku oddalającego powództwo w określonej części, gdy jego oddalenie w tej części nastąpiło jedynie wskutek uznania przez sąd zasadności wzajemnego roszczenia pozwanego i uznania, iż przez potrącenie nastąpiło wzajemne umorzenie wierzytelności stron.

Przewodniczący: Prezes J. Pawlak (sprawozdawca). Sędziowie: B. Łubkowski, Z. Trybulski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 1968 r. sprawy z powództwa Henryka i Marii małżonków G. przeciwko Józefowi i Annie małżonkom K. o zapłatę, na skutek rewizji pozwanych od wyroku Sądu Powiatowego w Tczewie z dnia 17 stycznia 1968 r.,

oddalił rewizję.

Uzasadnienie

Powodowie Henryk i Maria małż. G. domagali się zasądzenia od pozwanych Józefa i Anny małż. K. 11.504 zł 20 gr tytułem czynszu po 300 zł miesięcznie za czas od kwietnia do sierpnia 1966 r. i po 400 zł miesięcznie od września 1966 r. do grudnia 1967 r., a nadto tytułem zwrotu kosztów opału, światła i wody, należności za węgiel, naprawę radia, zapłaconego za pozwanych podatku i uiszczonej opłaty skarbowej.

Pozwani uznali należność powodów z tytułu czynszu za czas od 16 maja 1967 r. po 151 zł 90 gr miesięcznie, zgłosili do potrącenia należną im od powodów kwotę 29.028 zł i nie uznając roszczeń powodów, wnosili o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Powiatowy w Tczewie wyrokiem z 17 stycznia 1968 r. oddalił powództwo oraz wniosek pozwanych o przyznanie kosztów procesu ustaliwszy, co następuje:

Pozwani zajmują w domu powodów lokal mieszkalny, składający się z pokoju o powierzchni 15 m kw. i kuchni o powierzchni 10 m kw. Między stronami toczył się spór o 65.000 zł z powództwa pozwanych przeciwko powodom przed Sądem Powiatowym w Tczewie. W sprawie tej Henryk i Maria małż. G. zgłosili do potrącenia należność za zajmowane przez Józefa i Annę małż. K. pomieszczenia. Sąd Powiatowy ustalił wówczas - na podstawie opinii biegłego - czynsz na 300 zł miesięcznie i należność z tego tytułu za czas od 1 listopada 1964 r. do 30 kwietnia 1966 r. w kwocie 5.400 zł uznał za umorzoną w drodze potrącenia.

W sprawie niniejszej Sad Powiatowy na podstawie powyższych akt sprawy Sądu Powiatowego w Tczewie i opinii biegłego Wiktora P. ustalił należność za zajmowany w domu powodów przez pozwanych lokal na 300 zł miesięcznie i określił należność z tego tytułu za czas od 1 maja 1968 r. do 31 lipca 1967 r. na 4.500 zł.

Sąd Powiatowy uznał za uzasadnione także należności powodów w sumie: 800 zł z tytułu jednej trzeciej części zakupu węgla i koksu, 70 zł za naprawę radia, 210 zł za kwit mazalny i 268 zł z tytułu kosztów sądowych i ostatecznie ustalił roszczenie powodów na ogólną kwotę 5.848 zł. Pozostałe roszczenia powodów Sąd Powiatowy uznał za nie udowodnione, a wobec przedstawienia przez pozwanych do potrącenia wzajemnych roszczeń pozwanych i umorzenia w drodze potrącenia kwoty 5.848 zł, powództwo oraz wniosek pozwanych o przyznanie kosztów procesu oddalił.

Pozwani zaskarżyli rewizją powyższy wyrok w części, w której z wierzytelności pozwanych wobec powodów potrącono sumę przekraczającą 2.278 zł 50 gr, oraz w części orzekającej o kosztach procesu, domagając się oddalenia powództwa w tym zakresie, jako bezzasadnego, i zasądzenia kosztów procesu.

Skarżący zarzucili, że wobec sporu między stronami o wysokość czynszu, proces o jego zapłatę był niedopuszczalny, że powodowie powinni żądać ustalenia czynszu, że czynsz należało ustalić na 151 zł 30 gr, wobec czego Sąd nie mógł dokonać potrącenia czynszu z należności pozwanych w kwocie przewyższającej 2.278 zł 50 gr.

Sąd Wojewódzki w Gdańsku przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c. do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne:

"Czy dopuszczalne jest zaskarżenie wyroku w sytuacji, w której nie wnosi się o zmianę lub uchylenie jego sentencji, gdyż odpowiada ona w pełni żądaniu strony skarżącej, a kwestionuje się w rewizji jedynie wysokość dochodzonego i uwzględnionego przez sąd we wzajemnym rozliczeniu stron roszczenia oraz zakres dokonanego w związku z tym potrącenia?"

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 1.XII.1961 r. 4 CR 212/61 (OSPiKA nr 11, poz. 293) wyraził pogląd, że również pozwany ma interes w zaskarżeniu wyroku oddalającego powództwo w określonej części, gdy jego oddalenie w tej części nastąpiło jedynie wskutek uznania przez sąd zasadności wzajemnego roszczenia pozwanego i uznania, iż przez potrącenie nastąpiło wzajemne umorzenie wierzytelności stron.

Orzeczenie to, wydane na tle k.z. i d. k.p.c. obowiązujących do dnia 1 stycznia 1965 r., jest także aktualne pod rządem obowiązującego obecnie kodeksu cywilnego i kodeksu postępowania cywilnego. Wyrażony w orzeczeniu pogląd Sąd Najwyższy w obecnym składzie w całości podziela.

W świetle powyższego poglądu należy uznać za dopuszczalną rewizję pozwanych od wyroku Sądu Powiatowego w Tczewie z 17 stycznia 1968 r. Co prawda wyrokiem tym oddalono powództwo powodów zgodnie z żądaniem pozwanych, jednakże oddalenie powództwa nastąpiło przede wszystkim w wyniku uwzględnienia zarzutu potrącenia wierzytelności pozwanych z wierzytelnością powodów objętą powództwem, do kwoty wyższej, od tej, której pozwani nie kwestionowali, a w konsekwencji - uznania obu wierzytelności za umorzone z mocy art. 498 § 2 k.c. do ustalonej przez Sąd kwoty 5.580 zł. W tym zakresie wyrok oddalający powództwo zawiera merytoryczne rozstrzygnięcie także w spornej między stronami wierzytelności, co uzasadnia - w ramach przysługującego pozwanym prawa zwalczania w toku procesu roszczenia procesowego powodów - interes pozwanych w złożeniu od wyroku Sądu Powiatowego rewizji. W tym wypadku rewizja pozwanych jest skierowana nie przeciwko uzasadnieniu wyroku, lecz przeciwko merytorycznemu orzeczeniu o roszczeniu spornym między stronami.

Zresztą w myśl art. 417 § 1 k.p.c. dopuszczalna jest tylko rewizja nadzwyczajna od uzasadnienia prawomocnego orzeczenia, jeżeli uzasadnienie to narusza interes Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej albo w sposób rażący uchybia czci strony lub narusza jej prawa. Nie ma natomiast możliwości w tym trybie uzyskania zmiany merytorycznego orzeczenia o roszczeniach stron.

Sąd Najwyższy, rozpoznając rewizję pozwanych, stwierdza, że wprawdzie pozwani domagają się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa ponad kwotę 2.278 zł 50 gr, przez nich nie kwestionowaną i ulegającą umorzeniu na skutek zarzutu potrącenia, jednakże z uzasadnienia rewizji wynika, iż zarzuty rewizji skierowane są wyłącznie przeciwko ustaleniu należności z tytułu bezumownego korzystania przez pozwanych z pomieszczeń i nieruchomości powodów na kwotę 4.500 zł. Według twierdzeń pozwanych należność z tego tytułu wynosi kwotę 2.278 zł 50 gr.

Rewizja pozwanych nie zawiera natomiast żadnych zarzutów podważających zasadność ustalenia przez Sąd Powiatowy należności powodów: w sumie 800 zł z tytułu jednej trzeciej części zakupu węgla i koksu, 70 zł za naprawę radia, 210 zł za kwit mazalny i 268 zł z tytułu kosztów sądowych. Powyższe należności zostały zresztą przez Sąd ustalone prawidłowo na podstawie znajdującego się materiału w sprawie.

Wbrew zarzutom rewizji, kwestionującym prawidłowość określenia należności za bezumowne korzystanie z pomieszczeń za sporny okres, Sąd Powiatowy miał dostateczną podstawę do ustalenia należności z tego tytułu na 300 zł miesięcznie w zebranym w sprawie materiale, a w szczególności w opinii biegłego Wiktora P. Przy określaniu należności z powyższego tytułu biegły miał na uwadze liczbę i wielkość zajmowanych przez pozwanych pomieszczeń, ich jakość, ceny kształtujące się za bezumowne korzystanie z takich lokali w T. oraz warunki materialne stron. Ocena materiału sprawy przeprowadzona została przez Sąd Powiatowy w myśl zasad wynikających z art. 233 k.p.c. i nie nasuwa zastrzeżeń.

Sąd Powiatowy zatem ustalił należność powodów za bezumowne korzystanie z pomieszczeń za czas od 1 maja 1966 r. do 31 lipca 1967 r. na 4.500 zł, a łącznie z pozostałymi należnościami wyżej wymienionymi - na kwotę 5.848 zł. Skoro pozwani zgłosili zarzut potrącenia, to wierzytelność powodów w sumie 5.848 zł oraz w takiej samej wysokości wierzytelność pozwanych w stosunku do powodów uległy umorzeniu, co w konsekwencji uzasadniało oddalenie powództwa także w granicach objętych rewizją pozwanych. W tych warunkach za słuszne należy uznać także rozstrzygnięcie o kosztach procesu jako zgodne z art. 100 k.p.c.

Z powyższych względów rewizję pozwanych należało z mocy art. 387 k.p.c. oddalić, jako bezpodstawną.

OSNC 1969 r., Nr 11, poz. 204