Roszczenie o wykup działki (art. 231 § 1 k.c.) w postępowaniu działowym (art.618 i art. 686 k.p.c.)
Zagadnienia procesowe roszczenia o wykup gruntu na podstawie art. 231 k.c. Kumulacja roszczeń pod rygorem prekluzji (art. 618 k.p.c.) Zakres kognicji sądu w postępowaniu działowym (art. 686 k.p.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Przepis art. 231 § 1 k.c. może mieć zastosowanie w postępowaniu o dział spadku. Wskazują na tę możliwość wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w sprawach o dział spadku obejmującego gospodarstwo rolne (zob. uchwałę Pełnego Składu Izby Cywilnej z dnia 15 grudnia 1969 r. III CZP 12/69).
Realizacja roszczenia z art. 231 § 1 k.c. w postępowaniu o dział spadku może nastąpić - ze skutkami określonymi w art. 618 § 2 i 3 k.p.c. - tylko wtedy, jak to trafnie przyjęto w doktrynie, gdy podmiotami roszczenia o wykup są wyłącznie współspadkobiercy lub współwłaściciele. Oznacza to, że jeżeli choćby jedną ze stron jest osoba trzecia (w rozważanej sprawie małżonek współspadkobierczyni), dochodzenie roszczenia jest możliwe tylko w odrębnym procesie.
Wyrok SN z dnia 27 marca 1986 r., III CZP 3/86
Standard: 32477 (pełna treść orzeczenia)
Stosownie do art. 686 k.p.c., w postępowaniu działowym sąd rozstrzyga także o wzajemnych roszczeniach między współspadkobiercami z tytułu poczynionych na spadek nakładów. Jeżeli nakłady polegają na wzniesieniu przed spadkobiercę - jako samoistnego posiadacza w dobrej wierze na nieruchomości spadkowej - budynku o wartości znacznie przenoszącej wartość zajętej na ten cel działki, to spadkobiercy temu może przysługiwać w stosunku do pozostałych współspadkobierców roszczenie przewidziane w art. 231 § 1 k.c. Roszczenie takie podlega - jako roszczenie z tytułu nakładów - ogólnej dyspozycji art. 618 § 2 w związku z art. 688 k.p.c. O tym roszczeniu, jak i o wszelkich innych roszczeniach związanych z poczynieniem nakładów sąd rozstrzygnie w końcowym orzeczeniu działowym.
Problem zastosowania w postępowaniu działowym art. 231 § 1 k.c. jest bezprzedmiotowy w razie istniejącej możliwości przydzielenia w dziale spadku nieruchomości temu spadkobiercy, który wzniósł na niej budynek. Natomiast w razie konieczności przydzielenia takiej nieruchomości innemu spadkobiercy, o zastosowaniu dyspozycji art. 231 § 1 k.c., tzn. o wydzieleniu z tej nieruchomości zabudowanej działki i o przyznaniu jej spadkobiercy, który wzniósł na niej budynek decydują względy społeczno-gospodarcze.
Wprawdzie ze względu na szczególny charakter dyspozycji art. 231 § 1 k.c. możliwości przydzielenia spadkobiercy w postępowaniu działowym zabudowanej przez niego działki nie stoi na przeszkodzie przepis art. 1070 k.c., dotyczący podstawowej normy obszarowej, jednakże wniosek spadkobiercy o przydzielenie mu zabudowanej przez niego działki może nie być uwzględniony, jeżeli przeciwko uwzględnieniu wniosku przemawiają okoliczności wskazujące na sprzeczność żądania ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem nieruchomości rolnej, w szczególności gdy ze względu na konfigurację gruntów lub sposób usytuowania budynków przydzielenie takiej działki stanowiłoby istotną przeszkodę w prowadzeniu na nieruchomości rolnej prawidłowej gospodarki.
Jeżeli okoliczności sprawy uzasadniają wyjątkowo wydzielenie z gospodarstwa rolnego działki zajętej przez spadkobiercę pod wzniesiony przez niego budynek, sąd - stosując odpowiednio do celów postępowania działowego dyspozycję art. 231 § 1 k.c. - przyzna spadkobiercy w dziale tę działkę na własność za "odpowiednim wynagrodzeniem", które zaliczy na poczet należnej mu schedy.
Po prawomocnym dziale spadku wyłączona jest możliwość wystąpienia przez spadkobiercę, uprawnionego do dziedziczenia spadkowego gospodarstwa rolnego, z roszczeniem przewidzianym w art. 231 § 1 k.c. z powołaniem się na okoliczności, które istniały przed zakończeniem postępowania działowego.
Uchwała SN z dnia 15 grudnia 1969 r., III CZP 12/69
Standard: 56150 (pełna treść orzeczenia)