Ustanowienie kuratora osobie przebywającej w szpitalu psychiatrycznym (art. 44 u.o.z.p.)

Środkiem odwoławczym od postanowienia o ustanowieniu kuratora na podstawie art. 44 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535) jest rewizja.

Kuratela ustanowiona na podstawie przepisu wymienionego w punkcie pierwszym ustaje z mocy prawa z chwilą zakończenia pobytu w szpitalu psychiatrycznym osoby, dla której została ustanowiona.

Wprowadzona w art. 44 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535) instytucja kuratora, przewidziana została dla osoby:

a) przebywającej w szpitalu psychiatrycznym,

b) jeżeli osoba ta w czasie pobytu w szpitalu potrzebuje pomocy do prowadzenia swoich spraw - wszystkich, albo określonego rodzaju.

Konstrukcja powołanego przepisu odpowiada tej, jaką znajduje się w art. 183 § 1 k.r.o., który pozwała na ustanowienie kuratora dla osoby ułomnej, jeżeli osoba ta potrzebuje pomocy do prowadzenia swoich spraw - wszelkich, albo określonego rodzaju. W jednym i w drugim przypadku ustanowienie kuratora uzasadnia stan zdrowia osoby, dla której się go ustanawia, i potrzeba uzyskania przez tę osobę pomocy w załatwianiu jej spraw. W obu przypadkach przesłanki ustanowienia kuratora określa prawo materialne, które dopuszcza możliwość prowadzenia przez kuratora "wszystkich spraw", a więc wszystkich spraw osobistych i majątkowych osoby korzystającej z pomocy kuratora. W takich okolicznościach nie jest poprawne nazwanie kuratora ustanowionego na podstawie art. 44 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego "kuratorem procesowym".

Przepisy prawa materialnego o kurateli (art. 178-184 k.r.o.), w tym art. 183 § 1 k.r.o. dotyczący kuratora dla osoby ułomnej, są przepisami tworzącymi materialną podstawę do wydania w postępowaniu nieprocesowym (art. 599 i nast. k.p.c.) postanowienia "co do istoty sprawy". Podstawą takiegoż postanowienia jest również art. 44 ust. 1 omawianej ustawy. Obydwa wymienione ostatnio przepisy prawa materialnego są bliźniacze, mają bowiem zastosowanie w przypadkach ułomności (fizycznej i psychicznej) osób potrzebujących z tego powodu pomocy w załatwianiu ich spraw. Skoro zaś nie ulega wątpliwości, że ustanowienie kuratora przewidzianego w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego podlega zaskarżeniu rewizją, to nie powinna być poddawana w wątpliwość możliwość posłużenia się takim samym środkiem zaskarżenia w razie ustanowienia kuratora na podstawie art. 44 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Nie może wyłączać takiej możliwości fakt, że ustanowienie kuratora na ostatnio wymienionej podstawie nie toczy się samodzielnie, lecz jest fragmentem postępowania związanego z poddaniem osoby chorej psychicznie leczeniu psychiatrycznemu. Jest to bowiem autonomiczny fragment postępowania nieprocesowego, tak jak np. stwierdzenie nabycia spadku w sprawie o dział spadku (art. 681 k.p.c.).

O ile w czasie trwania pobytu pacjenta w szpitalu psychiatrycznym może dochodzić z różnych względów do uchylenia kurateli, w tym także na wniosek osoby, dla której była ustanowiona (tak jak to przewiduje art. 185 § 2 k.r.o.), o tyle w razie zakończenia pobytu w tym szpitalu nie wejdzie w grę uchylenie kurateli, lecz jej ustanie z mocy prawa ze względu na istotę tej kurateli. Do jej istoty należało bowiem świadczenie pomocy pacjentowi w czasie jego pobytu w szpitalu psychiatrycznym. Z chwilą zakończenia tego pobytu kończy się rola kuratora, gdyż z mocy art. 44 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego kuratela przewidziana w tym przepisie może trwać tylko przez czas pobytu w szpitalu osoby, dla której została ustanowiona.

Postanowienie SN z dnia 27 marca 1996 r., III CZP 28/96

Standard: 29416 (pełna treść orzeczenia)