Wyrok zakresowy TK

Wyroki zakresowe (częściowe) charakteryzują się tym, że kwestionuje się w nich zgodność z Konstytucją określonego przepisu nie w całości, ale tylko w określonej części, co w pozostałej części pozwala utrzymać ich moc obowiązującą. Co do zasady zasługują one na aprobatę, gdyż wyłączają powstanie luki w prawie w wypadku ewentualnego zakwestionowania przepisu w całości i związanej z tym utraty jego mocy obowiązującej. Jednakże niektóre wyroki formalnie zakresowe przybierają postać tzw. wyroków interpretacyjnych albo prawotwórczych. W pierwszym wypadku Trybunał Konstytucyjny kwestionuje zgodność z Konstytucją określonej wykładni kwestionowanego przepisu, a w drugim brak określonej regulacji prawnej.

Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 17 grudnia 2009 r., III PZP 2/09 przyjął, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzające w sentencji niezgodność z Konstytucją określonej wykładni aktu normatywnego, które nie powoduje utraty mocy obowiązującej przepisu, nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania przewidzianej w art. 401[1] k.p.c. Uchwała ta, której została nadana moc zasady prawnej, wprost dotycząca tzw. wyroków interpretacyjnych, powinna być odniesiona również do tzw. wyroków prawotwórczych, a więc stwierdzających niezgodność z Konstytucją "pominięć ustawodawczych", takie bowiem wyroki nie powodują utraty mocy obowiązującej zakwestionowanych przepisów, ale sprawiają jedynie, że ustawodawca powinien dokonać stosownej ich nowelizacji.

Dokonanie przez Trybunał Konstytucyjny wyboru formuły wyroku interpretacyjnego albo prawotwórczego zależy w istocie od tego, której władzy działalność chce on negatywnie ocenić: władzy sądowniczej w związku z dokonaniem nietrafnej wykładni poprawnie sformułowanego przepisu prawa, czy władzy ustawodawczej w związku z wprowadzeniem do systemu prawa przepisu, który nietrafnie nie zawiera określonej regulacji.

Postanowienie SN z dnia 29 kwietnia 2010 r., IV CO 37/09

Standard: 70752 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Wyroki zakresowe (zwane czasami częściowymi) charakteryzują się tym, że za zgodny albo niezgodny z Konstytucją zostaje uznany określony przepis prawa nie w całości, lecz jedynie w części, która odnosi się do określonych stanów faktycznych. Wyroki takie prowadzą do zawężenia stosowania przepisu w zależności od podmiotu, przedmiotu regulacji lub okresu jego stosowania, a w tych wypadkach Trybunał pełni funkcję „negatywnego ustawodawcy”.

Jeżeli niezgodność konstytucyjna przybiera postać stwierdzenia braku częściowej czy całościowej regulacji, to wówczas orzeczenie ma jedynie pozornie charakter zakresowy, wobec użycia w treści wyroku słów „w zakresie, w jakim” czy „w części, w jakiej”. W takiej sytuacji nie może dojść do zmiany prawa w drodze wyroku Trybunału (poza utratą mocy obowiązującej) przez wskazanie dodatkowych przesłanek, albowiem takie wypełnienie stwierdzonej luki, czy niewystarczającej regulacji oznaczałoby wkroczenie w zakres zastrzeżony w Konstytucji wyłącznie dla ustawodawcy pozytywnego. Takie wyroki Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzające pominięcia przez ustawodawcę unormowań koniecznych z punktu widzenia wymagań konstytucyjnych, uznać jedynie należy za zobowiązujące prawodawcę do podjęcia określonych działań. W takiej sytuacji określona procedura czy instytucja, której fragment zapisany w jednostce redakcyjnej tekstu prawnego został uznany za niezgodny z Konstytucją z powodu braku należytych gwarancji procesowych, czy nadmiaru regulacji ujętej w jednym przepisie, jeżeli ma działać i być stosowana w konstytucyjny sposób po orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego, musi być uzupełniona przez ustawodawcę, „łatającego” system „zdewastowany” wyeliminowaniem niezgodnego z Konstytucją fragmentu (procedury, reżimu materialnoprawnego albo instytucjonalnego)

Postanowienie SN z dnia 25 lutego 2009 r., I KZP 37/08

Standard: 42440 (pełna treść orzeczenia)